Stąd nikt nie odchodzi bez pocieszenia

Trudno oderwać wzrok od niezwykłej urody wizerunku Matki Bożej Łaskawej Szczaworyskiej z XVII wieku. Ostatnia renowacja obrazu odsłoniła cały wdzięk i piękno Maryi obejmującej Dzieciątko Jezus. Obraz obecny jest od czterech stuleci w kościele św. Jakuba Apostoła w Szczaworyżu koło Buska-Zdroju, a jego czciciele mówią, że stąd nikt nie odchodzi bez pocieszenia. 2 maja parafia przeżywała historyczny ingres obrazu do kościoła parafialnego. Mieszkańcy zostali zawierzeni Matce Bożej Łaskawej Szczaworyskiej.

Historia kultu w legendzie i źródłach

Szczaworyż to jedna z najstarszych wsi w tej okolicy, oprócz Stradowa i Wiślicy, wzmiankowana już w VIII wieku. O pierwszym kościele i parafii św. Jakuba Apostoła informuje kronikarz Jan Długosz w „Liber beneficiorum”. Napisał, że we wsi stał kościół drewniany św. Jakuba i św. Leonarda i już w 1126 r. istniała tutaj parafia. Pierwotny kościół prawdopodobnie spłonął w 1598 r. Murowany kościół, według jednego z przekazów, pochodzi z ok. 1430 r. – jak wskazuje na to słup kamienny znajdujący się na cmentarzu parafialnym. Inne źródła mówią, że świątynię zaczęto wznosić ok. 1601 r., budowa trwała do 1630 r. Kościół był konsekrowany w 1618 r. Świadczy o tym fragment zachowanej inskrypcji łacińskiej na łuku między prezbiterium a nawą główną. Uroczystość poświęcenia obchodzono zawsze w pierwszą niedzielę po św. Marcinie.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

Według znanej wśród mieszkańców legendy słynący łaskami obraz Matki Bożej określanej jako „Mater Gratiosa” znajdował się pierwotnie w kaplicy na górze Chełmicy, na ziemi, o którą dwóch sąsiadów toczyło spór. Miał to być dziedzic pobliskiej Janiny i dziedzic Szczaworyża. Jeden z nich złożył fałszywą przysięgę, chcąc przywłaszczyć sobie to miejsce. Wtedy to obraz „niewidzialną ręką” został przeniesiony do Szczaworyża. Inne podanie mówi o skarbie, jaki wyorał służący proboszcza ze Szczaworyża, kiedy nie było pieniędzy na budowę nowego murowanego kościoła. Były w nim pieniądze i pismo z zastrzeżeniem, że ta suma ma posłużyć do budowy kościoła dla cudownego obrazu. Trudno określić, kiedy dokładnie zaczął się kult.

Jak kameduli uratowali obraz

Nie zachowały się ani źródła dotyczące historii obrazu, ani świadectwa otrzymanych tutaj łask czy doznanych za przyczyną Maryi cudów. Według znanej w tych okolicach tradycji, obraz słynął łaskami od czasów potopu szwedzkiego. Sprowadzili go z Włoch ojcowie kameduli, którzy mieli na pobliskiej górze Chełmicy swój klasztor. Bojąc się, że Szwedzi mogą zniszczyć klasztor i cudowny wizerunek, przenieśli go nocą potajemnie do kościoła w Szczaworyżu. Faktycznie klasztor został zrujnowany, a zakonnicy zabici. Przy drodze łączącej miejsce, gdzie znajdował się klasztor z kościołem, można zobaczyć kapliczkę Chrystusa Frasobliwego. Tędy najprawdopodobniej zakonnicy prowadzili obraz.

Maryja wysłuchuje tutaj próśb

O łaskach, jakie czciciele tego cudownego wizerunku otrzymywali, świadczą wota w świątyni. W 1782 r. miało być ich już 80. Są to srebrne ręce, nogi, serca, ordery, sznury korali i inne precjoza będące darem wdzięczności dla Maryi. Świadectwem kultu są także pielgrzymki, jakie odbywały się w czasie zaborów. Jeszcze w latach powojennych w drugi dzień Zielonych Świątek, w święto Matki Bożej Kościoła uroczyste Sumy odpustowe gromadziły pątników z dekanatu buskiego, stopnickiego i z całego regionu.

Reklama

Warto przytoczyć dwa świadectwa. Za czasów ks. Antoniego Kamińskiego umarło dziecko Pietrzykowskim. Ojciec poszedł po trumienkę, a matka w tym czasie udała się do kościoła i pogrążona w bólu klęczała przed obrazem. Wróciwszy do domu, znalazła dziecię swoje chodzące po izbie – informował ks. Alojzy Fridrich. Kolejna historia dotyczyła matki konającego dziecka. Poprosiła księdza o odsłonięcie obrazu i upadła krzyżem. Leżała przed ołtarzem, modląc się długo i gorąco. Kiedy wróciła do domu, zastała swoje dziecko zupełnie zdrowe.

Renesans lubelski

Kościół jest orientowany, jednonawowy na planie kwadratu, nakryty kopułą. Na przedłużeniu korpusu znajduje się wieża. Do świątyni przylegają dwie kaplice, zakrystia i kruchta. Kościół przez lata zmieniał swój wygląd i styl. Pozostałością gotyku są szkarpy w murach prezbiterium i wsporniki przy sklepieniach. W 1633 r. został przebudowany przez plebana Stanisława Rapecjusa. W latach 1726 i 1782 dostawiono kaplice boczne, a w 1830 r. przebudowano również wieżę. Świątynia reprezentuje tak zwany renesans lubelski łączący północnowłoskie rozwiązania przestrzenne z detalami dekoracyjnymi na sklepieniach i gzymsach. Wnętrze urządzone jest w stylu barokowym.

Reklama

Centralne miejsce w ołtarzu głównym zajmuje obraz Matki Bożej Łaskawej Szczaworyskiej. Retabulum wspierają złocone kolumny zwieńczone kapitelami. Dookoła umieszczono rzeźby św. Joachima i św. Anny oraz św. Norberta i św. Antoniego z Padwy. U samej góry w ołtarzu – gloria z monogramem Maryi oraz głowy aniołów. Wizerunek pochodzi z XVII wieku. Maryja w czerwonej sukni obejmuje Dziecię ubrane w białą, przezroczystą tunikę, trzymające w dłoni jabłko. Ten typ ikonograficzny nawiązuje do namalowanego w 1537 r. przez Łukasza Cranacha Starszego obrazu Madonny z Dzieciątkiem z kościoła w Innsbrucku, powielanego w innych wizerunkach. Obraz już XVIII wieku przykryto srebrnymi suknami, zdjęto je po konserwacji w 2014 r., w pracowni prof. Marty Lempart-Geratowskiej. Dawniej cudowny obraz zasuwany był obrazem Jakuba Starszego z XVIII wieku, w stroju pielgrzyma. Obecnie po renowacji w 2008 r. obraz umieszczono na ścianie bocznej prezbiterium. W świątyni znajduje się obecnie pięć ołtarzy i soborowy. W kaplicy po lewej stronie zobaczymy ołtarz z pięknym obrazem Matki Bożej Bolesnej, która klęczy przy zdjętym z krzyża Synu. Po przeciwległej stronie ołtarz z rzeźbą Chrystusa Ukrzyżowanego przesłoniętą obrazem św. Mikołaja. Po obu stronach nawy głównej dwa ołtarze. W jednym obrazy św. Izydora i św. Stanisława Kostki, św. Anny Samotrzeć, w drugim – Najświętszego Serca Pana Jezusa i św. Franciszka z Asyżu. We wnętrzu znajdują się również ciekawe epitafia. Pod chórem muzycznym – epitafium z płaskorzeźbą mężczyzny – Jana Sawela, w kaplicy północnej Matki Bożej Bolesnej – tablica upamiętniająca Jana Olizara, dziedzica Sułkowic, w kaplicy po przeciwległej stronie – epitafium Jana Kantego na Tęczynie ze Szczekarzowic. Z kaplic bocznych można dostać się do krypt, gdzie znajduje się m.in. trumna fundatorów kościoła.

„Wieś Szczaworyż jest jedną z tych miejscowości Dyiecezyi Kieleckiej, gdzie Matka Boska obrała sobie mieszkanie i w szczególniejszy sposób zlewa obfite łaski na ukochane swe dzieci” – pisał w 1901 r. historyk ks. Grzegorz Augustynik w: „Krótkiej historyi o łaskami słynącym obrazie Matki Bożej w Szczaworyżu”. Podkreślał nabożeństwo ludu do obrazu i twierdził, że „wiara w cudowność obrazu przechodzi z pokolenia na pokolenie i z każdym rokiem jest coraz więcej pielgrzymów szukających tutaj pociechy w różnych ciężkich strapieniach”. W czasach okupacji ludzie również doświadczali opieki swojej Patronki. Świadectwem są wota: Krzyż Virtuti Militari – Jana Korepty z Buska-Zdroju (rodaka pochodzącego z Nowej Wsi), Krzyż Partyzancki parafianina z Żernik Górnych, złote serce Doroty Przybyły ze Skotnik Dużych jako wotum za szczęśliwą operację, korale pani Kazimiery Buckiej z Nowej Wsi i inne.

Na Jakubowym Szlaku

Reklama

Kościół, leżący na szlaku Małopolskiej Drogi św. Jakuba, często odwiedzają kaminowicze, którzy udają się historyczną drogą z Sandomierza do Krakowa. Zwłaszcza w okresie letnim zatrzymują się tutaj, zawsze gościnnie przyjmowani przez ks. Stanisława Kondraka. W specjalnej księdze zostawili wpisy idący szlakiem Jakuba pielgrzymi z Polski i z zagranicy, wśród nich: pracownik Ministerstwa z Francji, księżna z Londynu, modlili się tutaj również młodzi więźniowie z Lublina ze swoimi wychowawcami. Chętnie na chwilę modlitwy wstępują również przejeżdżający tą trasą kierowcy. Od lat u Szczaworyskiej Pani dwa razy do roku z okazji świąt gromadzą się na Mszy św. skupieni w duszpasterstwie kierowanym przez ks. kan. Kondraka – prawnicy i policjanci z terenu powiatu buskiego, prosząc o pomyślność i potrzebne łaski dla siebie i rodzin.

Historyczny ingres obrazu

2 maja Maryję w cudownym wizerunku mieszkańcy witali jak królową na polach żernicko-szczaworyskich, przy drodze, gdzie znajduje się odrestaurowana kapliczka Chrystusa Frasobliwego. Poświęcił ją ks. proboszcz Stanisław Kondrak. Obraz prowadzili do kościoła w procesji, na ramionach, strażacy. W orszaku za obrazem szli kapłani, klerycy WSD, ministranci, władze samorządowe, prawnicy, policjanci, parlamentarzyści, architekci i konserwatorzy, którzy pracują przy renowacji wnętrza kościoła, osiem kół różańcowych ze świecami w dłoniach. Róże różańcowe udekorowane były w różnokolorowe chusty wełniane z odpowiednią kolorystką wyróżniającą dane koło. W procesji szły również drużki weselne, czyli młode dziewczęta w białych sukienkach w parach z młodymi mężczyznami, którzy nieśli białe róże. Po drodze Maryję w obrazie pozdrawiali mieszkańcy z kwiatami w dłoniach. Opiekunkę Szczaworyża powitały dzwony.

Mszy św. przewodniczył bp Kazimierz Ryczan w koncelebrze z licznie zgromadzonymi kapłanami. Bp Ryczan dokonał namaszczenia nowego ołtarza i jego poświęcenia. Gdy rozbrzmiewało „Chwała na wysokości Bogu” obraz został uroczyście odsłonięty. – Widziałem wzruszenie wielu mieszkańców. Dla mnie osobiście był to bardzo radosny i podniosły moment – ukoronowanie kilkuletnich wysiłków i żmudnych prac konserwatorskich, by wnętrze naszej świątyni z ołtarzem i obrazem mogły odzyskać dawny blask – mówi ks. Stanisław Kondrak. Po Mszy św. wszyscy oddali cześć Bogu przez ucałowanie ołtarza. Zgromadzeni otrzymali indywidualne błogosławieństwo z rąk ks. Tomasza Zmarzłego. 4 maja cała parafia została oddana Matce Bożej Szczaworyskiej w uroczystym Akcie. Osoby chore, rodziny, matki spodziewające się dziecka, dzieci i młodzież przyjęły specjalne błogosławieństwo. Po każdej Mszy św. wierni otrzymali błogosławieństwo warkocza. Do domu zabrali ze sobą słodki akcent – bułeczkę maślaną. Osiemset sztuk smakołyku, który może stać się wizytówką sanktuarium, upiekła Piekarnia Piotra Oszywy z Broniny. Wierni nabywali także pamiątkowe obrazy z wizerunkiem Matki Bożej, wykonane na polecenie Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Kustosz ks. kan. Stanisław Kondrak jest przekonany, że uroczystości ingresu obrazu Matki Bożej otwierają nową kartę w historii sanktuarium w Szczaworyżu. Mogą być impulsem do odświeżenia i wzmocnienia kultu i rozsławienia sanktuarium w diecezji, które jest prawdziwą, ale jeszcze mało znaną perłą w diecezji.

W artykule wykorzystałam m.in. informacje z opracowania ks. Tomasza Zmarzłego z 2014 r.

Drodzy bracia i siostry, W ostatnich katechezach widzieliśmy, jak czytanie i rozważanie Pisma Świętego w modlitwie osobistej i wspólnotowej otwierają na słuchanie Boga, który do nas mówi i rozbudzają światło, aby zrozumieć teraźniejszość. Dzisiaj chciałbym mówić o świadectwie i modlitwie pierwszego męczennika Kościoła, św. Szczepana, jednego z siedmiu wybranych do posługi miłości względem potrzebujących. W chwili jego męczeństwa, opowiedzianej w Dziejach Apostolskich, ujawnia się po raz kolejny owocny związek między Słowem Bożym a modlitwą. Szczepan został doprowadzony przed trybunał, przed Sanhedryn, gdzie oskarżono go, iż mówił, że „Jezus Nazarejczyk zburzy...[świątynię] i pozmienia zwyczaje, które nam Mojżesz przekazał” (Dz 6, 14). Jezus podczas swego życia publicznego rzeczywiście zapowiadał zniszczenie świątyni Jerozolimskiej: „Zburzcie tę świątynię, a Ja w trzech dniach wzniosę ją na nowo” (J 2,19). Jednakże, jak zauważył św. Jan Ewangelista, „On zaś mówił o świątyni swego ciała. Gdy więc zmartwychwstał, przypomnieli sobie uczniowie Jego, że to powiedział, i uwierzyli Pismu i słowu, które wyrzekł Jezus” (J, 21-22). Mowa Szczepana przed trybunałem, najdłuższa w Dziejach Apostolskich, rozwija się właśnie na bazie tego proroctwa Jezusa, który jako nowa świątynia inauguruje nowy kult i zastępuje ofiary starożytne ofiarą składaną z samego siebie na krzyżu. Szczepan pragnie ukazać, jak bardzo bezpodstawne jest skierowane przeciw niemu oskarżenie, jakoby obalał Prawo Mojżesza i wyjaśnia swoją wizję historii zbawienia, przymierza między Bogiem a człowiekiem. Odczytuje w ten sposób na nowo cały opis biblijny, itinerarium zawarte w Piśmie Świętym, aby ukazać, że prowadzi ono do „miejsca” ostatecznej obecności Boga, jakim jest Jezus Chrystus, a zwłaszcza Jego męka, śmierć i Zmartwychwstanie. W tej perspektywie Szczepan odczytuje też swoje bycie uczniem Jezusa, naśladując Go aż do męczeństwa. Rozważanie Pisma Świętego pozwala mu w ten sposób zrozumieć jego misję, jego życie, chwilę obecną. Prowadzi go w tym światło Ducha Świętego, jego osobista, głęboka relacja z Panem, tak bardzo, że członkowie Sanhedrynu zobaczyli jego twarz „podobną do oblicza anioła” (Dz 6, 15). Taki znak Bożej pomocy, przypomina promieniejące oblicze Mojżesza, gdy zstępował z góry Synaj po spotkaniu z Bogiem (por. Wj 34,29-35; 2 Kor 3,7-8). W swojej mowie Szczepan wychodzi od powołania Abrahama, pielgrzyma do ziemi wskazanej przez Boga, którą posiadał jedynie na poziomie obietnicy. Następnie przechodzi do Józefa, sprzedanego przez braci, którego jednak Bóg wspierał i uwolnił, aby dojść do Mojżesza, który staje się narzędziem Boga, aby wyzwolić swój naród, ale napotyka również wielokrotnie odrzucenie swego własnego ludu. W tych wydarzeniach, opisywanych przez Pismo Święte, w które Szczepan jest, jak się okazuje religijnie zasłuchany, zawsze ujawnia się Bóg, który niestrudzenie wychodzi człowiekowi naprzeciw, pomimo, że często napotyka uparty sprzeciw, i to zarówno w przeszłości, w chwili obecnej jak i w przyszłości. W tym wszystkim widzi on zapowiedź sprawy samego Jezusa, Syna Bożego, który stał się ciałem, który - tak jak starożytni Ojcowie - napotyka przeszkody, odrzucenie, śmierć. Szczepan odwołuje się zatem do Jozuego, Dawida i Salomona, powiązanych z budową świątyni Jerozolimskiej i kończy słowami proroka Izajasza (66, 1-2): „Niebiosa są moim tronem, a ziemia podnóżkiem nóg moich. Jakiż to dom możecie Mi wystawić i jakież miejsce dać Mi na mieszkanie? Przecież moja ręka to wszystko uczyniła” (Dz 7,49-50). W swoim rozważaniu na temat działania Boga w historii zbawienia, zwracając szczególną uwagę na odwieczną pokusę odrzucenia Boga i Jego działania, stwierdza on, że Jezus jest Sprawiedliwym zapowiadanym przez proroków; w Nim sam Bóg stał się obecny w sposób wyjątkowy i ostateczny: Jezus jest „miejscem” prawdziwego kultu. Szczepan przez pewien czas nie zaprzecza, że świątynia jest ważna, ale podkreśla, że „Najwyższy jednak nie mieszka w dziełach rąk ludzkich” (Dz 7, 48). Nową, prawdziwą świątynią, w której mieszka Bóg jest Jego Syn, który przyjął ludzkie ciało. To człowieczeństwo Chrystusa, Zmartwychwstałego gromadzi ludy i łączy je w sakramencie Jego Ciała i Krwi. Wyrażenie dotyczące świątyni „nie zbudowanej ludzkimi rękami” znajdujemy także w teologii świętego Pawła i Liście do Hebrajczyków: ciało Jezusa, które przyjął On, aby ofiarować siebie samego jako żertwę ofiarną na zadośćuczynienie za grzechy, jest nową świątynią Boga, miejscem obecności Boga żywego. W Nim Bóg jest człowiekiem, Bóg i świat kontaktują się ze sobą: Jezus bierze na siebie cały grzech ludzkości, aby go wnieść w miłość Boga i aby „spalić” go w tej miłości. Zbliżenie się do krzyża, wejście w komunię z Chrystusem oznacza wejście w to przekształcenie, wejście w kontakt z Bogiem, wejście do prawdziwej świątyni. Życie i mowa Szczepana nieoczekiwanie zostają przerwane wraz z ukamienowaniem, ale właśnie jego męczeństwo jest wypełnieniem jego życia i orędzia: staje się on jedno z Chrystusem. W ten sposób jego rozważanie odnośnie do działania Boga w historii, na temat Słowa Bożego, które w Jezusie znalazło swoje całkowite wypełnienie, staje się uczestnictwem w modlitwie Pana Jezusa na krzyżu. Rzeczywiście woła on przed śmiercią: „Panie Jezu, przyjmij ducha mego!” (Dz 7, 59), przyswajając sobie słowa Psalmu 31,6 i powtarzając ostatnią wypowiedź Jezusa na Kalwarii: „Ojcze, w Twoje ręce powierzam ducha mojego” (Łk 23,46); i wreszcie, tak jak Jezus zawołał donośnym głosem wobec tych, którzy go kamienowali: „Panie, nie poczytaj im tego grzechu!” (Dz 7, 60). Zauważamy, że chociaż z jednej strony modlitwa Szczepana podejmuje modlitwę Jezusa, to jest ona skierowana do kogo innego, gdyż jest ona skierowana do samego Pana, to znaczy do Jezusa, którego uwielbionego kontempluje po prawicy Ojca: „Widzę niebo otwarte i Syna Człowieczego, stojącego po prawicy Boga” (w. 56). Drodzy bracia i siostry, świadectwo św. Szczepana daje nam pewne wskazania dla naszej modlitwy i życia. Możemy się pytać: skąd ten pierwszy chrześcijański męczennik czerpał siłę do stawiania czoła swoim prześladowcom i aby dojść do daru z siebie samego? Odpowiedź jest prosta: ze swej relacji z Bogiem, ze swej komunii z Chrystusem, z rozważania Jego historii zbawienia, dostrzegania działania Boga, które swój szczyt osiągnęło w Jezusie Chrystusie. Także nasza modlitwa musi się karmić słuchaniem Słowa Bożego w komunii z Jezusem i Jego Kościołem. Drugi element to ten, że św. Szczepan widzi w dziejach relacji miłości między Bogiem a człowiekiem zapowiedź postaci i misji Jezusa. On - Syn Boży - jest świątynią „nie zbudowaną ludzkimi rękami”, w której obecność Boga stała się tak bliska, że weszła w nasze ludzkie ciało, aby nas doprowadzić do Boga, aby otworzyć nam bramy nieba. Tak więc nasza modlitwa powinna być kontemplacją Jezusa siedzącego po prawicy Boga, Jezusa jako Pana naszego, mojego codziennego życia. W Nim, pod przewodnictwem Ducha Świętego, możemy także i my zwrócić się do Boga, nawiązać realny kontakt z Bogiem, z zaufaniem i zawierzeniem dzieci, które zwracają się do Ojca, który je nieskończenie kocha. Dziękuję. tlum. st (KAI) / Watykan