16 czerwca 2000 r. Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Przemyślu przeżywało swój wielki dzień. Po wielu latach starań została otwarta nowa siedziba Biblioteki Naukowej TPN. Obiekt ten został poświęcony przez metropolitę przemyskiego abp. Józefa Michalika.

Towarzystwo Przyjaciół Nauk ma wieloletnią tradycję w Grodzie nad Sanem. Oto początkiem XX w. 29 czerwca 1909 r., z inicjatywy dr. Leonarda Tarnawskiego oraz Kazimierza i Tadeusza Osińskich powstało nowe towarzystwo, którego zadaniem było utworzenie w Przemyślu "polskiego ogniska naukowego". Skupiało ono w swych szeregach elitę inteligencji miasta. W żmudnym procesie konsolidowania się nowej, naukowej organizacji, ważną rolę odegrali ówcześni duchowni. Już od początku istnienia Towarzystwa Przyjaciół Nauk wśród jego twórców byli ks. Władysław Kochowski, który został wybrany wiceprezesem TPN oraz ks. Stefan Momidłowski, który był początkowo członkiem zarządu, a następnie także wiceprezesem. Zaszczytem dla Towarzystwa był udział w jego działalności bp. Józefa Sebastiana Pelczara i bp. Karola Fischera. W późniejszych latach wiele pracy w ramach tej organizacji włożył ks. Jan Kwolek, który od 1923 r. wszedł w skład dyrekcji Towarzystwa. Prezesem rady naczelnej w latach 1931-1939 był ks. Tomasz Wąsik. Kapłani przemyscy prowadząc działalność naukową zasłużyli się też jako współorganizatorzy zbiorów bibliotecznych a także jako ofiarodawcy środków finansowych lub eksponatów. II wojna światowa i czasy po niej następujące osłabiły relacje między Towarzystwem a duchowieństwem przemyskim.

Zgodnie z pierwszym statutem Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Przemyślu stało się rzeczywiście "polskim ogniskiem naukowym". Efektem jego działania było podjęcie szeregu prac, które zostały opublikowane na łamach Roczników TPN, w postaci wielu naukowych książek czy też artykułów naukowych. Towarzystwo zorganizowało księgozbiór naukowy oraz przyczyniło się do stworzenia zbioru eksponatów muzealnych stanowiących podstawę późniejszego erygowania Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej.

W ciągu ponad 90 lat istnienia TPN w Przemyślu miało osiem siedzib. Pierwszą była kamienica przy ul. Fredry, druga przy ul. Grodzkiej, a następnie w domu rodzinnym Osińskich, później przy ul. Władycze. Po II wojnie światowej siedzibą TPN były piwnice dawnego Domu Biskupiego zamienionego na Muzeum. W 1953 r. władze komunistyczne rozwiązały to stowarzyszenie naukowe nakazując usunięcie zbiorów. Właśnie wówczas 20.000 starodruków wywieziono do Lublina. Od 1957 r. zbiory Towarzystwa mieściły się w dawnej synagodze zamienionej na bibliotekę miejską. Przedostatnią siedzibą była jedna z kamienic znajdujących się w Rynku. W latach 90. podjęto starania o pozyskanie nowego lokalu. W tym celu zakupiono w latach 1994/1995 r. od przemyskiej gminy miejskiej kamienicę, znajdującą się przy ul. Kościuszki 7. Została ona wielkim nakładem pracy gruntownie wyremontowana. Było to możliwe dzięki pomocy Fundacji Na Rzecz Nauki Polskiej z Warszawy.

Jak wynika z relacji obecnego prezesa TPN - prof. dr. hab. Zdzisława Budzyńskiego, nowa siedziba tętni życiem realizując pierwotny statut z 1909 r. Aktualnie poszerzyły się znacznie możliwości korzystania ze zbiorów, także za pośrednictwem nowoczesnych środków internetowych. Mimo to ciągle ważnym sposobem pracy Towarzystwa pozostaje działalność naukowa przejawiająca się publikowaniem wyników badań drukiem oraz propagowanie ich przez odczyty, posiedzenia, sesje, konferencje naukowe. W najbliższej perspektywie Towarzystwo Przyjaciół Nauk zamierza opracować i wydać nową monografię Przemyśla. Przy okazji podniosłej uroczystości otwarcia Biblioteki Naukowej należałoby życzyć Towarzystwu Przyjaciół Nauk dalszego trwania przy pięknej idei wspólnej pracy naukowej wypracowanej przez pokolenia inteligencji przemyskiej. Dzięki temu może w Przemyślu umocnić się "polskie ognisko naukowe"