Akcja „Otwarte drzwi bazyliki” odbywa się z inicjatywy ks. kan. Wiesława Koska, gospodarza bazyliki, proboszcza parafii św. Mateusza. Rozpoczęła się pod koniec czerwca i potrwa do końca sierpnia. Jest w nią zaangażowanych około 50 świeckich wolontariuszy, którzy w dni powszednie w godzinach 11.00-14.00 bezpłatnie oprowadzają po świątyni turystów. Oprowadzający udzielają podstawowych informacji i rozprowadzają folder informacyjny. „Odwiedza nas bardzo dużo wycieczek i bardzo się z tego cieszymy - przyznaje ks. Wiesław Kosek. - Zależy nam na tym, aby jak największa liczba turystów zwiedzała sakralny zabytek i modliła się w nim. W naszej bazylice znajduje się największa w Europie Wschodniej płaszczyzna polichromii renesansowej, wykonana według projektu Jana Baptysty z Wenecji, z inicjatywy biskupa Andrzeja Noskowskiego. Renowacja polichromii trwała 13 lat, została ukończona w 2007 roku” - informuje ks. kanonik.

Szczegóły o akcji „Otwarte drzwi bazyliki” znaleźć można na stronie: www.bazylika.pultusk.pl, w zakładce „Informacje dla turystów”.

Bazylika kolegiacka Zwiastowania NMP w Pułtusku wzniesiona została w XV w., erygował ją bp Paweł Giżycki. Jej budowniczym był prawdopodobnie Szymon, który kierował również pracami przy katedrze płockiej. Wzniósł on jednonawową świątynię ze znacznie niższym prezbiterium. Później dobudowano do nawy trzy kaplice. Bp Erazm Ciołek z pomocą mieszczan i dziekana kapituły ufundował dwie wieże na frontonie i kaplicę między nimi.

Największe zmiany w kościele zaszły w połowie XVI w. Jan Baptysta z Wenecji zbudował sklepienie zdobione freskami, kaplicę po prawej stronie prezbiterium (obecnie jest to kaplica Najświętszego Sakramentu), w której umieszczono grobowiec bp. A. Noskowskiego, oraz zakrystię i kapitularz. Zapewne wówczas połączono ścianami istniejące kaplice, które utworzyły nawy boczne i zbudowano obecne główne wejście. W 1613 r. kolegiatę zniszczył pożar. Po odbudowie otrzymała ona barokowe wyposażenie, które uległo zmianie w XVIII w., gdy bp Ludwik Załuski ufundował pomniki (epitafia) swoim krewnym.

Około 1840 r. obniżono wieże oraz przeprowadzono remonty dachów i okien. W czasie ostatniej wojny kościół doznał drobnych uszkodzeń, m. in. uległo zniszczeniu pokrycie dachu. Przeprowadzone po wojnie prace renowacyjne wydobyły w nawach bocznych gotyckie sklepienia. Podczas prac konserwatorskich w 1994 r. odkryto renesansowe polichromie na sklepieniu, podniosły one rangę bazyliki jako zabytku, a hasło „sklepienie pułtuskie” weszło do historii sztuki. W 1975 r. kolegiata pułtuska uzyskała tytuł bazyliki mniejszej. Obecnie świątynia posiada ołtarz główny (XVIII w. ) z obrazem Zwiastowania NMP, ołtarz soborowy i 14 bocznych. W kaplicy Najświętszego Sakramentu znajduje się cenny obraz renesansowy (Zdjęcie z Krzyża). W innych ołtarzach umieszczone są obrazy z XVII-XVIII w. Organy pochodzą z XIX w. Kolegiata jako zespół architektoniczny pozostaje cennym zabytkiem sztuki.