Z s. Joanną Bodzak - dyrektor Domu Małych Dzieci w Częstochowie przy ul. św. Kazimierza 1, prowadzonego przez Zgromadzenie Sióstr Służebniczek Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej Starowiejskie - rozmawia Anna Cichobłazińska

Anna Cichobłazińska: - Dom Małych Dzieci staje się azylem dla dzieci zaniedbanych, bitych, molestowanych czy opuszczonych przez rodziców. Jakie są zadania placówki prowadzonej przez Siostry?

S. Joanna Bodzak: - Specyfiką naszego Domu jest opieka nad dzieckiem w sytuacji kryzysu, jaki przeżywa jego rodzina. Naszym zadaniem jest interwencja, opieka, wychowanie i socjalizacja powierzonych nam dzieci bez względu na czas, który u nas spędzają: kilka dni czy kilka lat. I taka też jest pełna nazwa Domu Małych Dzieci: Socjalizacyjno-Interwencyjna Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza. Przebywają u nas dzieci w wieku od urodzenia do 10 lat (w wyjątkowej sytuacji starsze) z terenu Częstochowy i powiatu częstochowskiego. Jeżeli pojawi się taka konieczność, również z terenu woj. śląskiego, kierowane przez Centra Pomocy Rodzinie. W tym roku przyjęłyśmy 51 dzieci. Obecnie w placówce przebywa 66 dzieci.

- Czy trudna sytuacja ekonomiczna w naszym kraju ma swoje przełożenie na dzieci kierowane do placówki prowadzonej przez Siostry?

- Bezsprzecznie. Obserwuję losy naszej placówki na przestrzeni ostatnich lat i zauważam, że trafia do nas coraz więcej dzieci z zaniedbaniami, a nawet patologiami. Dzieci nie znają podstawowych norm i wzorów zachowań społecznych, nie posiadają nawyków zachowania higieny, są niedożywione, zastraszone, często z trudnymi doświadczeniami, z którymi nawet dorosły człowiek nie umiałby sobie poradzić. Naszym pierwszym zadaniem jest postawienie diagnozy zaniedbań i patologii, w czym pomagają nam fachowcy - lekarz, psycholog, pedagog, i opracowanie planu pomocy dziecku. Najczęściej zaczyna się od leczenia, gdyż dzieci przybywają do nas chore, bez podstawowych szczepień, z chorobą sierocą, z lękiem przed przytulaniem. Miesiącami uczą się kontaktów z otoczeniem i samodzielności.

- Muszą szybko dorosnąć...

- To prawda, szczególnie najstarsze z rodzeństwa, często same nie przekraczające10-12 lat. Muszą opiekować się i podejmować decyzję za dwu-, trzyletnich braci i siostry. Takie właśnie dzieci trafiają do naszego Domu, a my staramy się pomóc im nie tylko od strony opieki zdrowotnej, wychowawczej i socjalizacyjnej (ucząc zachowań społecznie pożądanych), ale też zachować je jako rodzinę - tak w czasie pobytu u nas, jak i podejmując decyzję o kierowaniu do rodziny zastępczej czy adopcyjnej.

- Wspomniała Siostra, że Dom Małych Dzieci pełni zadanie placówki interwencyjnej...

- Do naszego Domu kierowane są dzieci, których rodzice mają zawieszone prawa rodzicielskie, w sądzie toczy się sprawa o ograniczenie, zrzeczenie się lub odebranie władzy rodzicielskiej. Przychodzą do nas również rodzice znajdujący się w trudnej sytuacji - choroby, ubóstwa związanego z brakiem pracy czy mieszkania - z prośbą o zaopiekowanie się dzieckiem na pewien okres czasu. Jak już wspomniałam, przebywają u nas dzieci w wieku od urodzenia do 10 roku życia, rzadko starsze i dotyczy to najczęściej rodzeństwa. Jeżeli chodzi o noworodki, to ich czas pobytu w naszym domu jest krótki. Matka ma sześć tygodni na podjęcie decyzji, czy zrzeka się praw rodzicielskich - wówczas dziecko kierowane jest do adopcji, czy też będzie wychowywać swoje maleństwo.
Cieszy nas fakt, że czas pobytu dzieci w naszej placówce znacznie się skraca. I dotyczy to nie tylko najmłodszych, ale i dzieci w wieku przedszkolnym. W tym roku opuściło nasz Dom 53 dzieci. Wśród nich 12 znalazło rodziny adopcyjne, dla 15 maluszków udało się znaleźć rodziny zastępcze, 20 dzieci wróciło do rodzin biologicznych, a 6 wychowanków ze względu na wiek czy stan zdrowia przekazanych zostało do innych placówek opiekuńczo-wychowawczych.

- Od czego uzależniony jest powrót dzieci do rodziny biologicznej?

- Związany jest on najczęściej z poprawą sytuacji rodziny: podjęciem leczenia z nałogu, uczestnictwem w terapii, podjęciem pracy przez rodziców, wyremontowaniem mieszkania... To nas cieszy. Niestety, zdarzają się również takie przypadki, że powrót dzieci do rodzin biologicznych wykorzystywany jest przez rodziców do działań, które nie służą dzieciom. Rodzice zabierają dzieci, by przeznaczać zasiłki, które na nie dostają, na alkohol. Jeżeli sytuacja patologiczna rodziny utrzymuje się i kurator skieruje do sądu sprawę o ograniczenie praw rodzicielskich, to po otrzymaniu takiego postanowienia dzieci kierowane są do rodziny zastępczej.
Dzieciom kierowanym do rodzin zastępczych staramy się wytłumaczyć trudną sytuację rodziców biologicznych: choroby psychicznej, uzależnienia, pobytu w więzieniu. Choć nie jest łatwo wzbudzić w skrzywdzonych dzieciach uczuć miłosierdzia, pragniemy, by dorastały w poczuciu odpowiedzialności za młodsze rodzeństwo, a później, gdy dorosną i zdobędą zawód i pracę - odpowiedzialności za biologicznych rodziców. Rodziców biologicznych zachęcamy do kontaktu z dziećmi, do uczestnictwa w zebraniach w szkole, w przygotowaniach do Pierwszej Komunii Świętej. Nigdy nie tracimy nadziei, że w przyszłości połączy dzieci silna więź z rodziną pochodzenia. I nie są to nadzieje bezpodstawne. Nie możemy przekreślać rodziny. Możemy jej tylko pomagać, gdy nie potrafi wypełniać (nie zawsze z własnej winy) swoich funkcji.

- Wspomniała Siostra, że dzieci, szczególnie najstarsze z rodzeństwa, muszą szybko dorosnąć...

- I dorastają. Gdy przychodzą do nas, wiedzą o ciemnej stronie życia więcej niż niejeden dorosły. W naszym Domu widzą szansę na zmianę swojego życia. Mają świadomość, że nie mogą być u nas długo, więc starają się nauczyć jak najwięcej. Są posłuszne, uczynne, koleżeńskie, nabywają umiejętności zachowań społecznych wcześniej nieznanych, nadrabiają stracony czas. Pragną znaleźć się w rodzinie, gdzie będą bezpieczne, gdzie dorośli będą się o nie troszczyć i gdzie wreszcie poczują się dziećmi. W Domu Małych Dzieci mogą przebywać tylko do ukończenia 10 roku życia. Przejście do innej placówki, rozstanie z rodzeństwem, byłoby dla nich dramatem.

- Czy wszystkim dzieciom udaje się pomóc?

- Bez rozwiązania sytuacji prawnej dziecka nie zawsze możemy mu pomóc. A sytuacja prawna często jest bardzo skomplikowana: zawieszone prawa rodzicielskie, pobyt rodzica w więzieniu, brak adresu zamieszkania rodziców, patologie rodziny, choroby psychiczne... I chociaż coraz sprawniejsze w działaniach są instytucje powołane do pomocy dzieciom - sądy, policja, gminne ośrodki pomocy, centra pomocy rodzinie - to ciągle blisko nas żyją krzywdzone dzieci.
Trafiają do nas dzieci z interwencji sąsiedzkiej - właśnie do osób mieszkających za ścianą kieruję apel o uwrażliwienie serca na krzywdę małych, bezbronnych dzieci, o losie których decydują znajdujący się w nałogu czy chorobie rodzice. Sąsiedzi mogą uchronić dziecko przed krzywdą fizyczną i psychiczną przez zgłoszenie sytuacji rodziny do instytucji zajmujących się pomocą rodzinie. W trosce o dobro dziecka nie lękajmy się sąsiedzkich waśni, problemów związanych z wyjaśnianiem w urzędach, niezrozumienia. To jest nasza chrześcijańska powinność. Strat, jakich dziecko dozna w dzieciństwie - molestowanie seksualne, głodzenie, bicie - nie da się później wyrównać. A skrzywdzone dziecko, gdy dorośnie, będzie krzywdzić innych, bo samo nie doznało dobra. W ten sposób dziedziczona jest patologia. Wprowadzenie sprawy krzywdzonego dziecka do instytucji nadaje jej urzędowy bieg. Rodzina musi się pilnować, jest sprawdzana jak wypełnia swoje obowiązki wobec dzieci. Opieka kuratora zapewnia dziecku bezpieczeństwo.
W naszym Domu mieszkają dzieci oczekujące na adopcję czy rodzinę zastępczą. Znalezienie się dziecka w takiej rodzinie daje szansę przerwania pasma patologii. I my tę szansę dajemy. To nie sierociniec czy „bidul”, ale nadzieja na inne życie. Sama w ciągu roku piszę do sądu po 15 wniosków, często dwa trzy razy w sprawie tego samego dziecka, o regulację jego prawnego statusu. Dzieci trafiają do nas najczęściej z tymczasowym postanowieniem sądowym - na czas rozwiązania sprawy. Po miesiącu, dwóch sąd wydaje zwykle postanowienie o ograniczeniu władzy rodzicielskiej. Wtedy zauważamy wzmożoną aktywność rodziców. Odwiedzają u nas dziecko, przynoszą słodycze. Niestety, raczej nie trwa to długo. Wówczas nasza placówka występuje do sądu o pozbawienie praw rodzicielskich, co umożliwia, jak już wspomniałam, staranie się o rodziców adopcyjnych. Jeżeli dziecko postanowieniem sądu wraca do rodziny, jego sprawę pilotuje kurator.

- Niełatwo jest podejmować decyzję dotyczącą przyszłości dziecka...

- Dlatego nie podejmujemy jej sami. Raz na kwartał zbierają się w naszej placówce przedstawiciele instytucji odpowiedzialnych za pomoc dziecku: sądu, ośrodków adopcyjnych, MOPS-u, z naszego Domu w takim spotkaniu uczestniczą wychowawcy, lekarz, psycholog. Omawiamy sytuację każdego dziecka: jego sytuację prawną, sposób funkcjonowania w naszym Domu, sytuację w jego rodzinie. Zapadają wówczas decyzje, czy dajemy szansę rodzinie, czy występujemy z wnioskiem o ograniczenie czy pozbawienie praw rodzicielskich. Nasze decyzje mają przede wszystkim służyć dobru naszych podopiecznych. Korzystamy z pomocy ośrodków adopcyjnych położonych na terenie całego kraju. Mamy też doświadczenia w przeprowadzaniu adopcji zagranicznych, co nie jest sprawą błahą w gąszczu przepisów obowiązujących rodziców adopcyjnych mieszkających poza Polską i najczęściej nie znających języka polskiego lub znających go niedostatecznie, by poruszać się po instytucjach.

- Czekając na Siostrę, rozmawiałam z uczennicami Katolickiego Liceum w Częstochowie, które przyszły po listę dzieci potrzebną do przygotowania przez szkołę paczek mikołajkowych. W roku ubiegłym przychodziły tu jako wolontariuszki. Maturzystki z KLO doskonale znają dom i dzieci. Czy często korzysta Siostra z pomocy wolontariuszy?

- Jako wolontariuszy przyjmuję przede wszystkim studentów III i IV roku pedagogiki WSP. Są już przygotowani do pracy z dziećmi. Młodzieży z gimnazjum czy liceum proponuję pomoc w spacerach z dziećmi czy jako dodatkową opiekę nad dziećmi. To piękny widok, gdy młodzi wyjeżdżają z naszego domu z dziesięcioma-piętnastoma wózeczkami do podjasnogórskiego parku. Odwiedzają nas nie tylko wolontariusze. Szkoły organizują naszym dzieciom jasełka, przygotowują inscenizacje baśni, organizują zbiórki odzieży i maskotek.
Chciałybyśmy, by nasze dzieci tak jak inne mogły wyjeżdżać na wycieczki, wakacje czy zimowiska, ale na to nie wystarcza nam już funduszy. Jeżeli mam wybrać między kupieniem środków czystości a organizacją wycieczki - to... właściwie nie mam wyboru. A przecież nasze dzieci nie różnią się od innych, mają prawo poznawać świat szerszy niż nasz ogród.
I tak codzienność naszego Domu wspierają dobrodzieje. W tym miejscu pragnę podziekować wszystkim ofiarodawcom i dobroczyńcom za dotychczasową pomoc. Ostatnim naszym dokonaniem jest remont łazienki, który jest właściwie wspólnym dziełem ofiarodawców i czytelników Niedzieli. Serdecznie im wszystkim dziękujemy.

- Jakie jeszcze potrzeby ma Dom? Czytelnicy „Niedzieli” nie są obojętni na los dzieci. Może i tym razem apel Siostry dotrze pod właściwy adres?

- Każdy, kto pracuje z grupą dzieci, wie, że w małych rączkach rzeczy zużywają się szybciej niż w dużych. I nasz dom potrzebuje doposażenia pomieszczeń dziecięcych w meble, a plac zabaw w ogrodzie w urządzenia do bezpiecznego spędzania przez dzieci wolnego czasu. Dotychczasowe sprzęty zużyły się. Pragniemy stworzyć dzieciom i dom, i przedszkole, w którym mogłyby się uczyć i bawić. Większość z nich znajduje się przecież w wieku przedszkolnym. Dzieciom w wieku szkolnym chciałybyśmy umożliwić poznawanie pracy na komputerze. Nasze dzieci odbiegają w tej dziedzinie od swoich rówieśników, a przecież są mądre i chłonne wiedzy. Jeżeli teraz pomożemy im w spokojnym, mądrym dorastaniu, otoczymy opieką i miłością, zaproponujemy równe szanse, w przyszłości staną się odpowiedzialnymi dorosłymi ludźmi, którym tylko zdjęcia (skrzętnie zbierane i przekazywane dzieciom, gdy opuszczają nasz Dom) będą przypominać, że spędziły trudny czas swojego dzieciństwa w naszej placówce. Staramy się, by te wspomnienia były jak najpogodniejsze.

- Dziękuję za rozmowę.

Ania, Monika i Madzia

Na Policję zgłosiły się trzy dziewczynki - siostry: 14-letnia Ania, 10-letnia Monika i 2-letnia Madzia. Poszukiwały matki, której od kilku dni nie było w domu (matka w alkoholowym ciągu nie pierwszy raz zostawiała dzieci bez opieki). Policja przywiozła dziewczynki do Domu Małych Dzieci. Przebywały tu przez kilka dni, ale uciekły, by znów poszukiwać matki. Dziewczynki znalazł kurator. Zgodziły się pozostać poza domem rodzinnym pod warunkiem, że razem zostaną umieszczone w Domu Małych Dzieci, skąd uciekły w poszukiwaniu matki, ale zapamiętały ciepło i dobroć, którymi je tam otoczono. Siostra Dyrektor obawiała się kłopotów, które miała w czasie pierwszego pobytu dziewczynek, ale zaufała im, a przede wszystkim Opatrzności Bożej. Dziś dziewczynki przebywają w Domu Małych Dzieci tymczasowo, do czasu rozstrzygnięcia ich dalszego losu przez sąd. Odwiedzają je babcia, mama, najstarsza siostra. Jest nadzieja, że rodzina będzie razem.

Marysia, Asia i Paulinka

Marysia ma 10 lat. Przebywa w Domu Małych Dzieci już po raz drugi. Pierwszy raz trafiła tu dwa lata temu. Rodzice zabrali ją obiecując, że więcej nie będą pić. Przychodziła tu z mamą po chleb i ubrania. Rodzice sprzedawali ubrania i pili, zapominając o dzieciach. Dziś jest tu wraz ze swoim młodszym rodzeństwem: 5-letnią Asią i 3-letnią Paulinką. Marysia doświadczyła w Domu świata, którego nie znała - ciepła, opieki, kontaktu z koleżankami i rodzinami starającymi się o adopcję lub status rodziny zastępczej. Dziś Marysia przeżywa dramat, zadaje sobie pytanie, dlaczego inne dzieci mogą mieć normalne rodziny, a ona nie. Prosi siostry, by poszukały dla niej i jej rodzeństwa rodziny zastępczej. Wie, że niełatwo będzie znaleźć taką rodzinę.

Dom Małych Dzieci
im. bł. Edmunda Bojanowskiego
w Częstochowie, ul. św. Kazimierza 1
tel. 324-67-51
e-mail: dom_malych_dzieci_czestochowa@poczta.onet.pl

Dom Małych Dzieci jest placówką niepubliczną prowadzoną przez Zgromadzenie Sióstr Służebniczek Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej Starowiejskie. Siostry Służebniczki opiekują się dziećmi na terenie Częstochowy od 1937 r., tworząc dla porzuconych i niechcianych maluszków dom pełen ciepła, bezpieczeństwa i miłości.

KONTO
dla ofiarodawców z Polski
BGŻ SA O/Częstochowa
29 2030 1185 0000 2990 0101 0003