Zakończona przed 60 laty wojna przyniosła nie tylko materialne zniszczenia. Jej skutkiem sięgającym najgłębiej była nakręcona spirala zła i nienawiści, która między innymi zrodziła krwawy konflikt polsko-ukraiński.
Pochłonął on tysiące ofiar, najczęściej spośród niewinnych ludzi. Do ich grona należy 5 sióstr ze Zgromadzenia Służebniczek Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej, a wśród nich s. Wanda Longina
Trudzińska (1911-1944). Wraz z siedmioma wychowankami - chłopcami w wieku 10-12 lat, została zamordowana przez ukraińskich nacjonalistów 16 maja 1944 r. w lesie sahryńskim. Na podstawie wspomnień
i dokumentów można odtworzyć okoliczności tego tragicznego wydarzenia.
Siostra Longina pracowała w Turkowicach, w Domu Dziecka prowadzonym przez siostry służebniczki. Ośrodek ten powstał tuż po I wojnie światowej w 1919 r. i od początku swej działalności służył
dzieciom pozbawionym rodzinnego ciepła - polskim i ukraińskim, stając się dla nich nowym, bezpiecznym domem. Szczególnym czasem dla sierocińca były lata II wojny światowej. Pomimo trudnych warunków
materialnych siostry jeszcze szerzej otworzyły drzwi domu, włączyły się także w akcję ukrywania dzieci żydowskich, których wiele trafiło tu z warszawskiego getta i zostało uratowanych od śmierci.
Od roku 1943 wspomniany konflikt zataczał coraz szersze kręgi, obejmując również Zamojszczyznę. Życie miejscowej ludności upływało w atmosferze niepewności i lęku przed śmiercią. Od marca 1944 r.,
kiedy przestała kursować do Turkowic kolejka wąskotorowa, po produkty żywnościowe dla 300 mieszkańców domu, pomimo grożących niebezpieczeństw, siostry jeździły wraz dziećmi wózkiem torowym do odległych
o 8 km Werbkowic.
15 maja 1944 r. do Werbkowic poszła s. Longina w towarzystwie 8 chłopców (6 Polaków, Ukrainiec i Żyd), których wybrała spośród zgłaszających się ochotników. Byli to uczniowie II i III klasy.
Wszyscy rano przyjęli Komunię św., bowiem przygotowywali się do przypadającego następnego dnia święta patrona ich grupy - św. Andrzeja Boboli.
W drodze powrotnej zauważyli, że płonie kościół w Malicach. Siostra z chłopcami zaczęła ratować sprzęty kościelne; wyniosła z kościoła m.in. obraz Serca Pana Jezusa. Wtedy właśnie zostali zatrzymani
przez ukraińskich nacjonalistów (ukraińskiego chłopca puszczono wolno, lecz jego dalsze losy są nieznane) i odprowadzeni do Sahrynia na posterunek milicji, gdzie spędzili całą noc. Przeżycia i cierpienia
tych godzin okryte są tajemnicą. Nieliczne zasłyszane relacje mówią o odgłosach bicia oraz o krzykach i jękach dobiegających z budynku, gdzie zostali uwięzieni. Następnego dnia rano, w dzień, w którym
Kościół wspominał św. Andrzeja Bobolę, popędzono ich w stronę lasu, a łopata, którą kazano nieść siostrze „odebrała jej ostatnie złudzenia, co do końca tej drogi”. W lesie całą grupę zamordowano,
ciała wrzucono do rowu i zasypano ziemią.
Przez 31 lat zgromadzenie nie znało miejsca pochówku siostry i chłopców. W 1975 r. mieszkaniec Sahrynia Jan Pokrywka, wtedy maturzysta, a dziś proboszcz parafii pw. Świętej Rodziny w Chełmie,
wskazał prawdopodobne miejsce, po czym wraz z s. Dominiką Ordon, służebniczką pracującą wówczas w Sahryniu, dokonał ekshumacji leśnej mogiły. Znaleziono ludzkie kości, części odzieży, między innymi
siedem par dziecięcych butów, a także wiele rozsypanych paciorków różańca. 7 lipca 1975 r. doczesne szczątki s. Longiny i małych towarzyszy jej męczeństwa przewieziono do Starej Wsi koło Brzozowa
(siedziby domu generalnego sióstr służebniczek), gdzie po Liturgii pogrzebowej zostały złożone we wspólnym grobie na cmentarzu parafialnym.
W 60. rocznicę opisanych wydarzeń w kościele parafialnym w Sahryniu w niedzielę 16 maja 2004 r. o godz. 15.00 została odprawiona uroczysta Msza św., której przewodniczył bp Jan Śrutwa.
Nawiązując w homilii do przeszłości oraz do obecnej sytuacji na świecie, Ksiądz Biskup potwierdził, iż wojna, będąca złem sama w sobie, choćby prowadzona była w najświętszej sprawie, jeszcze bardziej
poszerza obszar zła. Wskazał na Chrystusa, który przychodzi do nas z darem swego pokoju i nim chce napełnić serce człowieka. Zwrócił uwagę, iż tylko zdrowa rodzina jest miejscem wzrastania i formacji
ludzi o sercu łagodnym i pełnym pokoju. Tylko tacy ludzie są w stanie nieść pokój dzisiejszemu światu.
We Mszy św. uczestniczyli mieszkańcy Sahrynia i okolic, rodzina s. Loginy Trudzińkiej oraz ok. 270 sióstr przybyłych z całej Polski, a także z zagranicy (Ukrainy; Stanów Zjednoczonych i z Zambii
- siostry misjonarki i przebywające w Polsce Zambianki). Wśród uczestników szczególną grupę stanowili wychowankowie Domu Dziecka w Turkowicach, dla których wydarzenia sprzed 60 lat to nie tylko
historia.
Po zakończeniu Liturgii, przy śpiewie Litanii Loretańskiej, wszyscy procesjonalnie udali się na miejsce zbrodni i mogiły ofiar. Staraniem Zgromadzenia Sióstr Służebniczek stanął tam i został poświęcony
przez Księdza Biskupa pomnik w kształcie krzyża, upamiętniający po 60 latach śmierć niewinnych, a przede wszystkim wzywający do przebaczenia - jego „zadaniem jest głosić zwycięską moc Chrystusa”.
Ks. kan. Jan Pokrywka dał świadectwo dotyczące swoich przeżyć, a także podzielił się refleksją o znaczeniu śmierci s. Longiny i jej podopiecznych. U stóp pomnika zostały złożone kwiaty przez
przedstawicieli parafii, dzieci i przez przełożoną generalną Zgromadzenia Sióstr Służebniczek m. Mariolę Karaś oraz długoletnią - także w czasie wojny - wychowawczynią w Turkowicach s. Irenę
Manaszczuk. Matka Generalna wspomniała wszystkich, którzy niewinnie ponieśli śmierć, stając się ofiarami nienawiści, a dziś w szczególny sposób wzywają do miłości i przebaczenia.
Kilkadziesiąt lat temu w kościele w Malicach został umieszczony dzwon z napisem: „Odlano mnie w 28. rocznicę śmierci Siostry Longiny Trudzińskiej i siedmiu chłopców - będę głosił miłość
i przebaczenie”. Takie samo przesłanie, a jednocześnie krok ku temu stanowi pomnik - krzyż ustawiony na ziemi, która 60 lat temu „zapłakała boleśnie”.
Pomóż w rozwoju naszego portalu