Urszula Buglewicz: - Jak należy rozumieć hasło kongresu: Godność czy sukces? Kulturowe dylematy współczesności?

Ks. prof. Alfred Wierzbicki: - Nie chodzi o ostre stawianie sprawy, że jeśli ktoś chce zachować godność, to musi być życiowym nieudacznikiem i nie może liczyć na sukces. Jest to jednak jeden z dylematów współczesnego świata - czy osiągać sukces, czy realizować karierę bez zachowania godności, a nawet za cenę utraty tych wartości, które są wartościami podstawowymi, moralnymi w życiu człowieka. Zadaniem kongresu, którego hasło brzmi dość intrygująco, jest próba udzielenia odpowiedzi na pytanie, jak łączyć osiąganie sukcesu z godnością, bo przecież także sukces jest częścią ludzkiej godności. Człowiek, który jest sfrustrowany, nieszczęśliwy, czuje się człowiekiem poniżonym w swojej godności. Ale z drugiej strony sukces może znajdować się w kolizji z godnością, gdy świat wartości czy społeczeństwo nie są żadnym problemem, gdy ludzie uważają, że wszystko jest na sprzedaż, że wszystko jest do kupienia, do załatwienia. To jest ważny problem współczesnej kultury, jeśli przez kulturę rozumieć całokształt ludzkiego życia.

- W jakim sensie tegoroczny kongres jest kontynuacją poprzednich?

- Te problemy, o których mówiłem, oraz pytanie, jak uczestniczyć we współczesnym życiu ze wszystkimi jego atrakcjami, z przyspieszeniem cywilizacyjnym, lecz z zachowaniem godności - to wszystko pojawiało się podczas poprzednich kongresów, które były zorientowane na tradycję i przyszłość (I Kongres - Chrześcijańskie Korzenie Przyszłości) oraz na wspólnotę wartości w Unii Europejskiej. Obecny ma nieco węższą tematykę, ale jest kontynuacją poprzednich, bo cały czas pytamy o zasadnicze punkty odniesienia naszej kultury.

- Kto będzie szukał odpowiedzi na te podstawowe pytania?

- Wszystkich prelegentów nie sposób wymienić. Kongres ma taką strukturę, że w czasie jego trwania prezentowanych jest kilka referatów planarnych, adresowanych do wszystkich, odbywają się także dyskusje panelowe, prowadzone w mniejszych grupach. W strukturze kongresu zachowana jest równowaga pomiędzy prelegentami z Polski i z zagranicy.

Wśród prelegentów z zagranicy obecny będzie ks. Tomasz Halik, znany z udziału w poprzednim Kongresie, a przede wszystkim znany w Polsce za pośrednictwem swoich publikacji. Ks. Halik należy do generacji Kościoła podziemnego, Kościoła milczenia w Czechach; przyjął święcenia kapłańskie w podziemiu, o tym, że został księdzem, nie wiedzieli nawet jego rodzice. Jego życie jest świadectwem odradzania się Kościoła czeskiego, a on sam jest szczególnym świadkiem chrześcijaństwa w społeczeństwie zlaicyzowanym. Drugim prelegentem będzie prof. Rocco Buttiglione, również dobrze znany poprzez wystąpienia w środowisku akademickim Lublina, ale jeszcze bardziej przez odrzucenie jego kandydatury na wiceprzewodniczącego Komisji Europejskiej, gdy wyraził swój pogląd, zgodny ze stanowiskiem Kościoła, dokonując moralnej oceny homoseksualizmu. Buttiglione wyraźnie mówił, że chociaż homoseksualizm jest grzechem, to nikt nie powinien być za to karany; odróżniał więc porządek moralny od prawego. Jednak przesłuchująca go komisja parlamentarna chciała, by zmienił poglądy. Mieliśmy wówczas do czynienia z gwałtem na sumieniu. Prof. Buttiglione można więc nazwać świadkiem prymatu sumienia w polityce. Postawy i poglądy obu wymienionych prelegentów w jakiś sposób dopełniają się na płaszczyźnie chrześcijaństwa.

Z polskich prelegentów warto wymienić ks. prof. Jerzego Szymika, który będzie mówił o pięknie chrześcijaństwa wobec rozczarowania postmodreny, czy ks. prof. Michała Hellera, który przedstawi wykład nt. racjonalności chrześcijaństwa i stosunku chrześcijaństwa do nauki. Warto też zwrócić uwagę na wykład prof. Andrzeja Szczeklika nt. medycyny i miejsca medycyny w kulturze. Od czasów greckich medycyna - mając do czynienia z człowiekiem - była częścią kultury, nie tylko sztuką podobną do rzemiosła. Ucieszyłem się, gdy dojrzała myśl, by jeden z plenarnych wykładów poświęcić problemom medycyny, zwłaszcza w czasie dyskusji o reformie służby zdrowia, która nie powinna polegać tylko na zabezpieczeniu odpowiedniego wynagrodzenia za pracę. Ważne jest, by sięgać do takiej wizji w medycynie, która zakorzeniona jest głęboko w humanizmie.

- Podczas kongresu zostaną poddane dyskusji różnorodne problemy. Do kogo jest więc kongres adresowany?

- Najprościej można powiedzieć, że może w nim wziąć udział każdy zainteresowany. W jednym z ostatnich wierszy Wisława Szymborska napisała, że naszym zadaniem jest myśleć 5 minut dziennie. A kongres daje nam więcej niż 5 minut. Bo czym jest kultura, jak nie bezinteresowną refleksją nad życiem? Są ludzie, którzy ex professo poświęcają czas refleksji, ale prawdziwa rozmowa jest adresowana do każdego. Nie ma tutaj podziałów pokoleniowych, nie jest ważne czy ktoś jest twórcą, czy odbiorcą, dlatego w programie kongresu będzie tak wiele dyskusji panelowych, podczas których każdy ma prawo do zabrania głosu. Formuła kongresu jest dynamiczna; pozwala na aktywne uczestnictwo poprzez pytania i dopowiedzi.

- W programie zaplanowano uroczystości związane z wręczeniem doktoratów honoris causa KUL. Kto je otrzyma?

- Europa, jak uczy Jan Paweł II, jest Europą dwóch płuc: Wschodu i Zachodu. To myślenie nie może pozostawać tylko hasłem, pustym sloganem, ale powinno być przekładane na konkretne działania. Właśnie przyznanie doktoratów osobom z dwóch biegunów, podobnie jak podczas poprzednich kongresów, wskazuje na rozpiętość pomiędzy Wschodem a Zachodem. Podczas II Kongresu mówiono o granicach Unii Europejskiej, postulując, by granica Unii nie stała się granicą Europy; wszak granice Europy wyznaczają granice chrześcijaństwa od Atlantyku po Ural. I tym razem wybór padł na dwóch wybitnych ludzi. Doktorat odbierze prof. Andrea Riccardi z Rzymu, który należy do Wspólnoty św. Idziego, zasłużonej na polu ekumenizmu i dialogu religijnego, oraz abp Tadeusz Kondrusiewicz z Białorusi, który reprezentuje taki Kościół, który stawia na prymat wartości duchowych przed polityką. Abp Kondrusiewicz przez wiele lat był katolickim arcybiskupem Moskwy. Doktorat będzie wyrazem uznania dla jego dokonań na polu obecności katolików w bardzo trudnym środowisku Rosji i Białorusi.

- Integralną częścią kongresu są spotkania z naszymi starszymi braćmi w wierze…

- Tak, te spotkania z judaizmem niejako idą do samych korzeni. Jan Paweł II mówił, że kto spotyka Chrystusa, spotyka judaizm. Spotkania studentów ze szkoły rabinackiej z Berlina z alumnami naszego seminarium poprzedzają kongres i stanowią preludium do niego. Podobno takie spotkania odbywały się w naszym mieście przed wojną, gdy alumni spotykali się ze studentami Jesziwy.

- Na program składają się także szczególne Msze św. i wydarzenia kulturalne…

- W tym roku mija 10. rocznica śmierci Zbigniewa Herberta, więc jedna Msza św. będzie sprawowana w jego intencji. Ponadto będziemy się modlić i wspominać niedawno zmarłych: Irenę Sendlerową, Gustawa Holoubka, Ryszarda Kapuścińskiego i Annę Świderkównę. Zresztą, Kapuściński i Świderkówna uczestniczyli w poprzednich kongresach; pamiętam jeszcze ich wykłady i dyskusje. Podczas wydarzeń kulturalnych w szczególny sposób podkreślone będzie dzieło Herberta poprzez spektakl w Teatrze Osterwy, oparty na jego wierszach; ponadto jeden z paneli zatytułowany jest „Pan Cogito czy łże elity”. Wśród propozycji kulturalnych warto zwrócić uwagę na najnowszy spektakl Leszka Mądzika pt. „Bruzda”, na koncerty w Filharmonii Lubelskiej i archikatedrze, na przygotowywane przez Tomasza Pietrasiewicza misterium na Placu Zamkowym czy na film Grzegorza Linkowskiego „Proboszcz Majdanka”. Kongres Kultury Chrześcijańskiej to przecież spotkanie z żywą kulturą.