Sobór, w którym dziś się zatrzymujemy jest okazałą świątynią o potężnej, spiętrzonej bryle zewnętrznym wyglądem przypomina założenia klasztorne Austrii lub Niemiec, ponieważ poczajowscy bazylianie, dla których była wznoszona, dążyli do zbliżenia z kulturą Zachodu.

Jeśli chodzi o położenie, to Cerkiew Uspieńska stoi nad pieczarą, w której według tradycji miała ukazać się Matka Boska (w samej cerkwi znajduje się kamień z odbitym śladem jej stopy). W innej z pieczar znajduje się cerkiew Pieczarna, ze szczątkami św. Hioba, wielkiego autorytetu prawosławia. Obok jest pieczara, w której święty medytował. Jeszcze niżej jest cerkiew św. Antoniego.

Sama Cerkiew jest trójnawową bazyliką, z fasadą flankowaną dwiema wieżami i kopułą na ogromnym tamburze. Wystrój wnętrza jest utrzymany w stylu rokokowym. Uwagę zwraca XIX-wieczny, bogato zdobiony eklektyczny ikonostas, w którym znajduje się cudowna ikona Matki Boskiej Poczajowskiej.

Wracając do tematu objawienia się Matki Bożej, jak głosi legenda, w XII wieku pastuszek Jan ujrzał stojącą na skale Matkę Bożą rozmawiającą z mnichem-pustelnikiem. Matka Boża odcisnęła na skale swoją stopę a w miejscu tym trysnęła woda o właściwościach leczniczych. Wokół cudownego źródełka i wizerunku Matki Bożej szybko powstało sanktuarium, które duchowo i kulturowo oddziaływało na całą Ukrainę. Wspaniała cerkiew pochodzi z XVII wieku. Pielgrzymowali tu unici, katolicy i prawosławni. Po powstaniu listopadowym rząd carski odebrał sanktuarium bazylianom przekazując je prawosławnym mnichom, którzy pozostają tutaj do dziś.

Ikona Matki Bożej przed którą się dziś zatrzymaliśmy jest pochodzenia greckiego i podarowana została cerkwi w 1597 roku przez Annę Hojską. Obraz, który zasłynął licznymi łaskami, uhonorowany został w roku 1773 złotymi koronami podarowanymi przez papieża Klemensa XIV.”

Obecnie do Matki Bożej Poczajowskiej modlą się nie tylko chorzy, ale również jeńcy i pojmani do niewoli, gdyż od wieków dzięki Jej wstawiennictwu wielu żołnierzy odzyskało wolność. Maryja Poczajowska jest również patronką rodzin zwaśnionych i pogrążonych w konfliktach.

Wpatrzeni w Ikonę Madonny Poczajowskiej, która jest patronką zwaśnionych i pogrążonych w konfliktach, prośmy o dar pokoju i zaprzestanie wojny, która niesie śmierć i spustoszenie.