Miejscowość do której dziś pielgrzymujemy, stała się ośrodkiem maryjnego kultu już w XIII w. Według przekazu historycznego w 1240 r. trafił tu mnich uciekający ze zrujnowanego i spalonego przez Mongołów Kijowa. Śpiąc ujrzał we śnie Matkę Boską. Gdy się obudził, zobaczył ikonę Matki Bożej z małym Jezusem. Mnich uznał to za cud i zbudował dla ikony kapliczkę. Przy wybudowanej przez mnicha kapliczce wytrysło źródełko, z którego woda miała wartości lecznicze i szybko uznano je za cudowne.

Przez te wydarzenia Zarwanica bardzo szybko stała się znana w okolicy a wspominaną ikonę otoczył kult wiernych, którzy wierzyli, że pielgrzymując do niej doznają licznych cudów. Za przyczyną Matki Bożej miał m.in. zostać uzdrowiony książę trembowelski Wasylko, który kazał się zanieść do Zarwanicy, gdy opiekujący się kapliczką mnich nie zgodził się na przewiezienie ikony do Trembowli. Książę jako votum za swoje uzdrowienie wybudował w Zarwanicy cerkiew dla cudownego wizerunku. Według współczesnych badań obraz z Zarwanicy jest istotnie jednym z najstarszych na dzisiejszej Ukrainie przedstawień Matki Bożej. Jego powstanie datuje się na XIII- XIV w.

Historia Zarwanicy na stałe już powiązała się rozwijała się z cudowną ikoną. W opisach historycznych odnajdziemy informacje, że dla obrony cerkwi przed rabusiami zbudowano tu zamek i wały obronne. Mimo to, miejscowość była zdobywana i niszczona. W latach 1662- 1688 kilkakrotnie zdobywali ją Tatarzy i Turcy. Ikona jednak ocalała ze wszystkich zawieruch. Po zakończeniu wojen tureckich umieszczono ją w kolejnej drewnianej cerkwi. W 1740 r. w świątyni tej umieszczono Cudowny Obraz Ukrzyżowanego Zbawiciela , koronowany w 1742r. przez metropolitę Atanazego Szeptyckiego. W 1754 r. z fundacji hrabiego A. Mączyńskiego zbudowano w Zarwanicy murowaną cerkiew Świętej Trójcy, która istnieje do dziś. Jest to świątynia na planie krzyża, z zaokrągloną absydą, do której przylegają dwie przybudówki. Jej front jest zwieńczony barokowym szczytem, ściany wzmocnione są szkarpami, a na dwupasmowym dachu wznosi się wysoka ażurowa wieżyczka.

W 1867r. papież Pius IX wyraził zgodę na koronację ikony i podniesienie świątyni, w której była czczona, do rangi sanktuarium. Przyczyniło się to niewątpliwie do dalszego rozpowszechnienia kultu Matki Bożej Zarwanickiej i przekształcenia Zarwanicy w znany ośrodek pątniczy, ściągający tysiące pielgrzymów rocznie.”

Wpatrzeni w ikonę Matki Bożej Zarwanickiej, wołajmy: Najświętsza Panno Maryjo, wielokrotnie dawałaś mieszkańcom Zarwanicy poczucie troski i bezpieczeństwa. Okazałaś swą moc podczas najazdów Tatarów i Turków. Gdy teraz ziemią ukraińska jest niszczona i plądrowana przez wojska rosyjskie, okaż się Matką i udziel pokoju dniom naszym.

ks. Krzysztof Hawro