Po raz kolejny archiwiści na całym świecie obchodzili swoje święto. Międzynarodowy Dzień Archiwów został ustanowiony w 2007 r., podczas 16. Międzynarodowego Kongresu Archiwów w Kuala Lumpur. Obecnie jest to jedno z trzech najważniejszych świąt Archiwów Państwowych w Polsce.

Czym są archiwa, jakie są cele ich działalność i czemu warto się nimi zainteresować? To pytania, na które archiwiści starają się odpowiadać zarówno podczas Międzynarodowego Dnia Archiwów (9 czerwca), jak również podczas Dnia Archiwisty (30 września – we wspomnienie św. Hieronima ze Strydonu, patrona archiwistów), a także w Dniu Darczyńcy (6 grudnia). Słowo „archiwum” pochodzi od greckiego terminu „archeion” – oznaczającego w starożytnej Grecji siedzibę władz, w której również zabezpieczano najważniejsze dla państwa i społeczeństwa dokumenty. Obecnie Archiwa Państwowe, ale również i kościelne, to instytucje stojące na straży bezcennego dziedzictwa kulturowego i historycznego państwa i narodu polskiego. Samo jednak zachowanie materiałów archiwalnych w głębi magazynów, nie wystarczy.

Dziedzictwo to trzeba promować i przybliżać kolejnym pokoleniom. Stąd też licznie prowadzone działania edukacyjne i popularyzatorskie, jakie prowadzi sieć polskich Archiwów Państwowych przez cały rok, choć starania te są widoczne w szczególny sposób podczas wspomnianych już świąt archiwalnych. Przykładem tego typu praktyk było wydarzenie, jakie odbyło się w piątek 9 czerwca 2023 r. w Piotrkowie Trybunalskim. Tego właśnie dnia swój dzień otwarty zorganizowało Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim – jedno z najstarszych archiwów państwowych w Polsce, a zarazem najstarsze archiwum państwowe na ziemi łódzkiej. Piotrkowscy archiwiści tym razem postanowili nawiązać do 160. rocznicy wybuchu powstania styczniowego z lat 1863-1864. Powstanie to, będące jednym z najważniejszych wydarzeń w dziejach polskich dążeń niepodległościowych w XIX w., niezmiennie stanowi punkt odniesienia do postrzegania polskiego patriotyzmu, a także przywiązania pokoleń Polaków do wartości ponadczasowych oraz umiłowania Ojczyzny.

Zapisy tamtych trudnych miesięcy znajdują się w materiałach archiwalnych, dzięki którym możemy poznawać historię i pielęgnować pamięć o bohaterach sprzed niemal dwóch wieków. Uczestnicy Międzynarodowego Dnia Archiwów w Piotrkowie Tryb. mogli zapoznać się z okolicznościową wystawą dokumentów, wysłuchać prelekcji w oparciu o prezentację multimedialną, a także otrzymać nieodpłatne egzemplarze jednodniowej gazety okolicznościowej „Powstaniec Piotrkowski 1863”, której wersję cyfrową w pliku PDF można nieodpłatnie pobrać ze strony internetowej Archiwum Państwowego w Piotrkowie Trybunalskim (zakładka: publikacje/e-publikacje).

Urozmaiceniem święta archiwistów były wątki archeologiczne, a to dzięki prezentacji multimedialnej dotyczącej skarbów dawnych polskich monet, które odkryte zostały w wyniku prac archeologicznych w okolicy Rozprzy i Mierzyna. Szerszy kontekst historyczny zapewniała natomiast ekspozycja najnowszych wydawnictw archiwum, które każdego roku kieruje do rąk miłośników historii kolejne bogato ilustrowane wydawnictwa albumowe, monografie historyczne oraz prace w szerszym kontekście prezentujące historię Piotrkowa Trybunalskiego, Tomaszowa Mazowieckiego, Opoczna i innych miast ziemi łódzkiej.

Gospodarzami dnia otwartego byli dr Tomasz Matuszak – dyrektor Archiwum Państwowego w Piotrkowie Trybunalskim, Jacek Ziętek – kierownik Oddziału III archiwum oraz dr Maciej Hubka, archiwista i edukator archiwalny. We wspólnej podróży po dziejach regionu wzięli udział mieszkańcy Piotrkowa Tryb., Tomaszowa Maz., a także przedstawiciele zaprzyjaźnionych instytucji kultury oraz pasjonaci z Piotrkowskiego Stowarzyszenia Historyczno-Eksploracyjnego „Bugaj”.

Jak często podkreślają archiwiści – nawet najbardziej wytrawny badacz i historyk musiał kiedyś pojawić się w archiwum po raz pierwszy. Od pierwszych kroków zaczyna się nawet najdłuższa droga, zaś wydarzenia takie jak obchody Międzynarodowego Dnia Archiwów stanowią doskonałą okazję do odkrywania nie tylko historii rodziny i regionu, ale przede wszystkim własnych pasji i zainteresowań – do czego wszystkich serdecznie zapraszamy przez cały rok.