Uśmiechnięci małżonkowie z pięciorgiem, sześciorgiem dzieci sprawnie poruszający się komunikacją miejską. Barwne grupy argentyńskie w kolorowych strojach, niespiesznie, a jednak zdecydowanie dążące w kierunku MiCo. A na miejscu Afrykanki w tematycznych sukniach (np. Święta Rodzina, logo mediolańskiego spotkania) poruszające się w rytm grzechotek i bębnów. To tylko krótki zarys obrazów, które uczestnicy VII Światowego Spotkania Rodzin mogli oglądać każdego dnia. Były oczywiście także maleńkie, czasem kilkutygodniowe, dzieci różnych karnacji, a wyjątkowego uroku.

Przed startem

Jeśliby ktoś myślał, że tak barwne, żywiołowe, a zarazem pełne pokoju i nadziei wydarzenie musi być spontaniczne, byłby w błędzie. Na długo przed rozpoczęciem spotkania, które w tym roku przypadało w dniach 30 maja - 3 czerwca, Papieska Rada ds. Rodziny oraz archidiecezja mediolańska wydały Katechezy Przygotowawcze do VII Światowego Spotkania Rodzin. W dziesięciu głębokich wykładach, wzbogaconych słowem Bożym i modlitwą, mających także wersję w języku polskim, omówiono kolejno rodzinę, pracę i święto. Jest to tak bogaty materiał, że warto zapoznać się z nim także po zakończeniu spotkania.

Jak w szwajcarskim zegarku

Niejeden obcokrajowiec z podziwem patrzył na organizację targów, kongresu oraz spotkania z Ojcem Świętym i w niejednej głowie został obalony mit włoskiego chaosu. Porządek i harmonia panowały wszędzie. 5 tys. wolontariuszy, ochroniarzy, policjantów czuwało nad bezpieczeństwem. Archidiecezja mediolańska pokazała światu ogromne zaangażowanie w życie Kościoła, daleko posuniętą gościnność, aż po użyczanie swoich domów i mieszkań pielgrzymom, a także profesjonalizm i nowoczesność mocno zakorzenioną w tradycji. Uśmiechnięci policjanci, cierpliwie tłumaczący pielgrzymom zawiłości transportowej organizacji, troskliwi wolontariusze z uśmiechem mówiący „dzień dobry” i „do widzenia” w różnych językach - to było bardzo budujące doświadczenie.

Gdzie dom, tam serce

W tym mieście styku tak wielu nacji i kultur, gdzie przeważają tzw. single, którzy nad rodziną stawiają własną karierę, padały słowa o tym, że przez pracę i świętowanie w stwórczym zamyśle Boga rodzina ma rolę szczególnie uprzywilejowaną. W wykładzie wprowadzającym kard. Gianfranco Ravasi nakreślił biblijny obraz rodziny, której symbolem jest dom, ale rozumiany jako społeczność, która ten dom zamieszkuje i tworzy. Jak wiadomo, dom wymaga fundamentu - jest nim para ludzka: kobieta i mężczyzna. W myśl słów z Księgi Rodzaju o tym, że człowiek potrzebuje pomocy, która zostanie mu dana, kardynał podkreślił, że chodzi o taką pomoc, którą ma naprzeciw siebie, której jest wpatrzony w oczy. Słowa Pieśni nad Pieśniami: „Mój kochany jest mój, a ja jestem jego” (por. Pnp 2,16), zinterpretował jako wyraz ogromnej radości ludzi, którzy są razem. Kobieta wyszła z żebra mężczyzny, aby być mu równą, nie przewyższać go, ale też nie być niżej od niego. Całkiem poważnie hierarcha apelował: „Uważajcie mężczyźni, aby żony przez was nie płakały, bo Pan Bóg liczy ich łzy”. Prof. Pedro Morande Court wskazał antidotum na współczesny upadek rodziny. Według niego, przyczyną degradacji rodziny jest to, że oddała ona wiele swoich funkcji. Rodzice np. parkują dzieci w szkole. Chociaż członkowie rodziny mieszkają pod jednym dachem, to niezależnie od siebie. Jako sposób wyjścia z impasu podał stworzenie stosunków przynależności do konkretnej rodziny. Mówił o tym również kard. Sean Patrick O’Malley, kiedy wzorem swojej irlandzkiej rodziny proponował rodzinom jeden wspólny posiłek dziennie, a także włożenie wysiłku w twórcze świętowanie niedzieli jako czasu dla Boga i rodziny.

Ważne ściany

Oprócz fundamentu ważnym elementem domu są ściany. Dom musi piąć się wzwyż i w tym kontekście słowa: „Jeśli Pan nie zbuduje domu, na próżno się trudzą ci, którzy go wznoszą” (por. Ps 127, 1a) oznaczają, że tym spadkiem Pana, Jego dziedzictwem, są dzieci. Nasze podobieństwo z Bogiem jest w przekazywaniu życia. Dzieci są kamieniami ścian domu: zarówno synowie, jak i córki. Kard. Ravasi podkreślał, że Bóg w swojej głębi nie jest samotnością, tylko rodziną: jest Ojciec, jest Syn, jest miłość między nimi. To do rodziców przede wszystkim należy kształtowanie młodych pokoleń. Tegoroczne spotkanie rodzin z całego świata było wspaniałym przykładem zaangażowania rodziców w budowanie żywej relacji z Bogiem Ojcem przez ich dzieci. Nie tylko zabrali swoje pociechy na to międzynarodowe spotkanie, pokazując im, jak dynamiczną i przyjacielską wspólnotą jest Kościół, ale także z miłością towarzyszyli im w tym czasie, umożliwiając doświadczenie, że bycie w Kościele jest bardzo atrakcyjne.
Izba smutku?
Tłumacząc specyfikę odniesienia rodziny do pracy i święta, kard. Ravasi posłużył się bardzo wymownym obrazem. Według niego, w rozumianym osobowo domu są trzy pokoje. Pierwszy pokój jest ciemny - to pokój boleści. Oznacza to, że rodzina współcześnie, ale także na przestrzeni wieków, przeżywa wiele cierpień i trudności. To w tym pokoju mieszczą się np. biblijne historie Kaina i Abla, betlejemskich młodzianków, córki Jaira, prostytutki czy kupczyka Zacheusza. Ta lista boleści wydłuża się do dzisiaj: dziecko narkoman, niepłodność, śmierć dziecka, alkoholizm męża czy ojca, choroba matki, żony, rozwód. W tym pokoju także mieszczą się drobne przeciwności, np. gdy na weselu zaczęło brakować wina, niby nic, a jaki problem dla nowożeńców. Ogromne zrozumienie dla współczesnych problemów rodzin na całym świecie okazał także Benedykt XVI przez wyjątkowe współodczuwanie z rodzinami ze wszystkich kontynentów, kiedy odpowiadał na smutki i obawy, którymi dzieliły się podczas spotkania świadectw.

Pokój pracy

Drugim pomieszczeniem jest pomieszczenie pracy. Szczególnie w dzisiejszych czasach jest ono blisko pomieszczenia boleści. Ale nie można zapominać, że trudności z pracą i jej brakiem występowały także dawniej. Mamy dramat robotników, którzy codziennie czekają na wynajęcie, albo biednego Łazarza, który był blisko bardzo bogatych ludzi. Z jakiś też powodów Biblia przedstawia człowieka pracującego, a nie wojownika. Mamy rolnika, cieślę, robotników. Prof. Luigino Bruni, ekonomista, podkreślał, że kiedy brakuje pracy, rodzina cierpi najbardziej. Psalm 128 można nazwać psalmem rodziny. Opisuje on stół, przy którym siedzi ojciec, który może wyżywić dzieci, zwrócone ku Jeruzalem. Prelegent apelował, że musimy zapomnieć o drzwiach pancernych, gdyż rodzina jest zawsze dla społeczeństw, narodów, świata. Dla samotnych, opuszczonych, chorych, potrzebujących.
Ważne jest bardzo racjonalne zarządzanie czasem rodziny. Jeden z kolejnych prelegentów prof. Morande Court podkreślił, że trzeba być czujnym, jeśli chodzi o dodatkowe szkolenia i każdą dodatkową działalność, która skróci czas wspólnego przebywania rodziców z dziećmi.
W czasie godziny świadectw o problemach z pracą mówiła rodzina z Grecji, której na obniżanie zarobków i ogromne pogorszenie warunków życia Ojciec Święty radził zwrócenie się o adopcję do rodzin w państwach, gdzie żyje się lepiej. Według Ojca Świętego, taki ruch mógłby objąć cały świat, a rodziny bogatsze mogłyby być adopcyjnymi rodzicami rodzin biednych i przychodzić im z pomocą materialną.

Świąteczny przybytek

Trzecim pomieszczeniem domu tworzonego przez małżonków i ich dzieci jest pokój święta. Ludzie zostali stworzeni szóstego dnia, a 6 to symbol braku perfekcji. Ale potem następuje siódmy dzień. Jeśli stracimy radość i zadowolenie, płynące z odpoczynku i świętowania, to pozostaniemy na poziomie niedoskonałości szóstego dnia. Narzekanie i pogoń za czymś są charakterystyczne dla miast. Dopóki to będzie, nie będzie święta. Dopóki jest praca, potrzebuje ona święta. A święto potrzebuje bezinteresowności. To dom i ognisko domowe mogą jej najlepiej nauczyć. Nie rozumiejąc święta, ludzie nie rozumieją pracy.
Jest to apel zarówno do rodzin, by dbały w swoich domach o czas, miejsce i sposoby świętowania niedzieli, ale także jest to apel do pracodawców i pracowników, aby w żadnym przedsiębiorstwie nie zapomniano o świętowaniu imienin, urodzin, narodzin dziecka. Pracodawcy muszą widzieć o wiele więcej niż tylko potrzebę zapłaty. Wielkie korporacje dają wielkie zyski pracownikom, ale nie dają perspektywy święta. Uznając święta, tworzy się pracę, ponieważ waloryzuje się osoby, których talenty są ukryte. W czasie obchodów, np. niedzieli, możemy docenić talenty i wartości tych, których praca nie jest tak wyeksponowana, np. dziadków, dzieci, mamy pozostającej w domu dla opieki nad maleństwami. Warto zwrócić uwagę także na to, że święto wymaga czasu i wiąże się z nim praca kobiet. Dziś musi to być praca wspólna. Rodzina musi pamiętać, że się źle żyje nie tylko z powodu braku chleba, ale także z powodu braku wina.
Ważnym stwierdzeniem było także to, że święto potrzebuje trochę biedy, bo inaczej nie docenimy jego wartości. Bieda jest jednocześnie przekleństwem, ale także błogosławieństwem, gdy jest dobrowolną rezygnacją. Rodziny muszą walczyć o to, aby inni mieli więcej. Dzieci muszą się uczyć pięknej biedy: nie wszystko i nie natychmiast, tylko wtedy będą umiały świętować naprawdę.

Bezinteresowność nie jest gratis

Tym, co łączy rodzinę, pracę i święto, jest bezinteresowność. Według prof. Luigino Bruniego, dziś często mylnie bezinteresowność jest rozumiana jako gratis. To dar - caris, ale również agape - caritas. To styl życia, który przybliża nas do innych. Obecnie w myślenie poszczególnych ludzi, ale także całych społeczeństw, wkrada się przekonanie, że pracą rządzi pieniądz. Nie jest to prawda. Wynagrodzenie za pracę, choć powinno być, i to powinno być godziwe, jest nagrodą, a nie przyczyną, dla której praca może być wykonana dobrze. Tym bardziej wartość płacy nie powinna determinować stopnia naszego zaangażowania w nią. Odpowiedź na to, czemu ta praca ma być dobrze wykonana, jest w niej samej. Ze wszech miar błędne jest zatem powiedzenie: „Jaka płaca, taka praca”. Jeśli pracuje się źle przez 40 lat po 8 godz. dziennie, to zamęt wkrada się we wszystkie wymiary życia. Do pracy dobrze wykonanej potrzebna jest bezinteresowność. Nie możemy być szczęśliwi, gdy pracujemy źle. Dzisiejsza kultura nie rozumie, że bezinteresowność nie może być związana z biedą. Musimy protestować przeciwko ogromnym pensjom menagerów, a zbyt małym pensjom nauczycieli i pielęgniarek. Matki, które rezygnują ze swojej pracy dla macierzyństwa, mają potem problem, gdy wracają, żeby nie przeznaczono ich tylko do robienia kserokopii. Tak nie może być, temu powinniśmy wspólnie zaradzać, bo to jest bieda i to nie jest sprawiedliwe. Bardzo ciekawe było stwierdzenie, że tylko ten, kto dobrze pracuje, umie wydawać pieniądze. Pracujmy zatem najlepiej, jak potrafimy.

Proste mury

Na potwierdzenie swoich słów prof. Luigino podał przykład człowieka, który w czasie wojny został uwięziony w obozie koncentracyjnym. Był murarzem i jego zadaniem było stawianie ścian. Mówił po latach, że choć przyszło mu pracować w tak podłych warunkach, u wrogów swojej ojczyzny, nie potrafił stawiać krzywych ścian, nie mógł pracować źle. Im gorsza praca, tym pilniejsza jest potrzeba stawiania prostych ścian. Rodziny - dzieci i dziadkowie - pracują nieustannie. Świat, niestety, nie uznaje tych dóbr, które tworzy rodzina. Trzeba dopomóc młodym ludziom, aby odkryli swoje powołanie do pracy. Jeśli zaczniemy płacić np. synowi 5 zł za skoszenie trawy, to staniemy na niewłaściwej drodze, z której czym prędzej powinniśmy zawrócić. Jeśli w stosunki ludzkie wkradają się pieniądze, to już nie można się cofnąć. Łóżko musi być dobrze zasłane, lekcje muszą być dobrze odrobione, bo taka jest powinność. Jeśli chcieliby płacić za to, co daje rodzina, nie starczyłoby całe złoto świata. Niepokojące jest to, że młodzi ludzie są daleko od pracy.

Niedziela nie ma ceny

Blanca Castilla de Cortázar z Madrytu dała konkretne przykłady, jak nie rozmienić na drobne bezcennej wartości niedzieli. Według niej, jeśli święto nie jest prawdziwe, jest gorzkie. W bogatych społeczeństwach spotykamy wiele przeszkód w przeżywaniu święta, są nimi: otyłość, cukrzyca, komputer, telewizja. Uczenie dzieci najwyższych wartości i stawianie im prawdziwych celów pomoże, aby świętowanie było dla nas wspólną korzyścią i prawdziwym umocnieniem. Jak możemy w rodzinie przygotowywać się do święta? Możemy spotkać się przy stole, rozmawiać po posiłku, opowiadać o tym, co się stało. Współdziałać w prowadzeniu domu, w obowiązkach. Ważna jest także jakość spędzanego razem czasu, zamiast rozmawiać można śpiewać - to pomaga przekazywać wartości. Pomagają pasje i hobby. Trzeba znaleźć wspólne zainteresowania, bawić się z dziećmi, cieszyć się. Przekazywać sobie sukcesy albo problemy. Ważne jest, aby znaleźć trochę wewnętrznej radości, by znaleźć czas na kontemplację, na modlitwę.
Hiszpańska prelegentka, znawczyni filozofii i antropologii, zauważyła ponadto, że zdolność do podziwiania ludzi, natury, sztuki także jest świętem. Natomiast, wbrew temu, co nam usiłuje wmówić popularna „kultura” współczesna, butelka wina nie jest świętem. Świętujemy natomiast, gdy w drugim człowieku znajdujemy coś, co nas przewyższa. Adoracja jest punktem szczytowym naszego szczęścia. Także im większe przygotowanie, tym większe święto. Przygotować święto oznacza przygotowanie dnia, godziny, miejsca, ale także naszego serca, by oczekiwało.

Za trzy lata w Filadelfii

Niedzielna Eucharystia, której przewodniczył Ojciec Święty, a która kończyła VII Światowe Spotkanie Rodzin w Mediolanie, niewątpliwie była świętem wyjątkowym. Rodziny różnych narodowości i różnych nacji zgromadziły się razem, by oddać cześć najlepszemu z Ojców, chwalić Go w darze życia, a także w tym, że przez pracę i święto pozwala uczestniczyć w swej Boskiej naturze. Niewątpliwie zadziwiał pełen skupienia, pokoju i radości nastrój. Kościół żyje! W rodzinach - tych bardzo starych i w tych bardzo młodych, w wielodzietnych (mających 6, 7, 10 dzieci, a czasem jeszcze więcej) i w tych, które przeżywają dramat bezpłodności. Kościół żyje w rodzinach bogatych i biednych, w szczęśliwych i pełnych, a także w rozdartych i poranionych rozwodem. Kościół żyje, a rodziny są jego kolebką. W nich każdego dnia i każdego roku rodzi się na nowo: w każdym nowo narodzonym dziecku, w miłości rodziców i rodzeństwa. Kościół żyje w braterstwie rodzin z całego świata i w opiekuńczej miłości Papieża do nich wszystkich. Kościół żyje, a podczas takich spotkań, jak tegoroczne w Mediolanie, słychać bicie jego serca i widać uśmiech na jego twarzy. Musimy się spotkać znowu, za trzy lata w Filadelfii, a zobaczymy to na własne oczy.