Publikujemy komunikat prasowy Komisji w tej sprawie.

KOMUNIKAT PRASOWY

Publikacja dokumentu Jezus Chrystus, Syn Boży, Zbawiciel. 1700. rocznica Soboru Powszechnego w Nicei (325-2025) Międzynarodowej Komisji Teologicznej

W dniu 20 maja bieżącego roku - po 1700 latach - świat chrześcijański upamiętni otwarcie Soboru Nicejskiego, który odbył się w Azji Mniejszej w 325 r. Jest to pierwszy Sobór powszechny w historii. Z tego Soboru pochodzi Credo, które dopełnione przez Sobór Konstantynopolitański w 381 r. stało się dowodem tożsamości wiary w Jezusa Chrystusa, wyznawanej przez Kościół. Rocznica ta przypada w tym Roku Jubileuszowym, którego centrum stanowi „Chrystus nasza nadzieja” i zbiega się z datą Wielkanocy dla wszystkich chrześcijan, zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie. Ponadto - jak podkreślił Papież Franciszek - w momencie historycznym, w jakim żyjemy, naznaczonym tragedią wojny oraz niezliczonymi lękami i niepewnościami, rzeczą istotną dla chrześcijan, najpiękniejszą, najbardziej pociągającą i jednocześnie najbardziej konieczną, jest właśnie wiara w Jezusa Chrystusa proklamowana w Nicei: jest to „podstawowe zadanie Kościoła” (Przemówienie do uczestników Zgromadzenia Plenarnego Dykasterii Nauki Wiary, 26 stycznia 2024 r.).

Międzynarodowa Komisja Teologiczna (ITC) publikuje ważny i szczegółowy dokument zatytułowany: Jezus Chrystus, Syn Boży, Zbawiciel. 1700. rocznica Soboru Powszechnego w Nicei (325-2025). Jego celem jest nie tylko przypomnienie treści i znaczenia Soboru - niewątpliwie mającego istotne znaczenie w dziejach Kościoła - ale także ukazanie niezwykłego bogactwa, jakie Credo, wyznawane od tamtego czasu aż po dziś dzień, zachowuje i na nowo otwiera w perspektywie nowego etapu ewangelizacji, do którego Kościół jest powołany. Podkreśla on również znaczącą wagę tych zasobów dla odpowiedzialnego i wspólnego rozwoju epokowej zmiany, która wpływa na kulturę i społeczeństwo na poziomie globalnym. W rzeczywistości wiara wyznana w Nicei otwiera nasze spojrzenie na przełomową i trwałą nowość, która pojawiła się wraz z przyjściem pośród nas Syna Bożego. I skłania nas do poszerzenia naszych serc i umysłów, abyśmy mogli przyjąć i wymienić się darem tego przełomowego spojrzenia na sens i bieg historii: w świetle tego Boga, który przez swego Jednorodzonego Syna, któremu przekazał pełnię własnego życia, czyni nas również jego uczestnikami przez Jego wcielenie, wylewając na wszystkich, hojnie i bez wyjątku, tchnienie wyzwolenia z egoizmu, tchnienie relacji we wzajemnej otwartości i komunii Ducha Świętego, ponad wszelkimi barierami.

Prawda o Bogu, który będąc miłością, jest Trójcą i który w Synu staje się jednym z nas z miłości - to jest wiara, której Sobór Nicejski daje świadectwo i którą przekazuje - jest autentyczną zasadą braterstwa między osobami i narodami, a także przemiany historii w świetle modlitwy, którą Jezus skierował do Ojca w przededniu największego daru swego życia dla nas: „Ojcze, spraw, aby wszyscy stanowili jedno, jak Ja i Ty stanowimy jedno” (por. J 17, 22). Credo nicejskie stanowi zatem, w sercu wiary Kościoła, źródło wody żywej, z którego możemy czerpać także dzisiaj, by zanurzyć się w spojrzeniu Jezusa, a w Nim w spojrzeniu, jakim Bóg, Abbà, ogarnia wszystkie swoje dzieci i całe stworzenie. Zaczynając od najmniejszych, najuboższych i najbardziej odrzuconych, z którymi Jednorodzony Syn Ojca, który stał się „pierworodnym między wielu braćmi” (por. Rz 8, 29), utożsamił się do tego stopnia, że to, co zostało uczynione każdemu z nich, uważał za uczynione sobie samemu (por. Mt 25, 40).

Dokument Międzynarodowej Komisji Teologicznej nie jest zwykłym tekstem teologii akademickiej, ale raczej cenną i aktualną syntezą, która może z pożytkiem towarzyszyć pogłębianiu wiary i jej świadectwu w życiu wspólnoty chrześcijańskiej: nie tylko wzbogacając nową świadomością uczestnictwo w życiu liturgicznym i formację rozumienia i doświadczenia wiary Ludu Bożego, ale także pobudzając i ukierunkowując kulturalne i społeczne zaangażowanie chrześcijan w tym trudnym epokowym przełomie. Tym bardziej, że w Nicei, po raz pierwszy, jedność i misja Kościoła zostały wyrażone w sposób symboliczny na poziomie uniwersalnym (stąd określenie Soboru jako powszechnego), w synodalnej formie owego wspólnego podążania, które jest dla niego właściwe. Stając się w ten sposób autorytatywnym punktem odniesienia i inspiracją w procesie synodalnym, w którym uczestniczy dziś Kościół Katolicki, w swoim zaangażowaniu na rzecz przeżycia nawrócenia i reformy naznaczonej zasadą relacji i wzajemności dla misji, jak dobitnie stwierdza „Dokument końcowy” ostatniego Zgromadzenia Synodu Biskupów, ogłoszony przez Papieża Franciszka.

Dlatego Międzynarodowa Komisja Teologiczna zaprasza na Dzień Studiów nad dokumentem Jezus Chrystus, Syn Boży, Zbawiciel. 1700. rocznica Soboru Powszechnego w Nicei (325-2025), który odbędzie się dnia 20 maja w Audytorium „Św. Jana Pawła II” Papieskiego Uniwersytetu Urbaniana.

Treść dokumentu

Dokument „Jezus Chrystus, Syn Boży, Zbawiciel. 1700-lecie Ekumenicznego Soboru Nicejskiego (325-2025)”, wydany 3 kwietnia, nie jest jedynie akademickim tekstem teologicznym. Stanowi raczej syntetyczne opracowanie, które może wspierać pogłębianie wiary i jej świadectwa w życiu wspólnoty chrześcijańskiej. Sobór Nicejski był bowiem pierwszym wydarzeniem w historii Kościoła, w którym jedność i misja zostały wyrażone w skali uniwersalnej w formie synodalnej (stąd nazwa „ekumeniczny”). Tym samym stał się punktem odniesienia dla współczesnego procesu synodalnego Kościoła katolickiego.

Praca nad dokumentem

Dokument, liczy 124 punkty i jest wynikiem studium nad dogmatycznym znaczeniem Nicei. Prace nad nim prowadziła podkomisja pod przewodnictwem francuskiego księdza Philippe'a Vallina, z udziałem biskupów Antonio Luiza Catelana Ferreiry i Etienne'a Vetö, księży Mario Angela Floresa Ramosa, Gaby'ego Alfreda Hachema i Karla-Heinza Menke oraz teolożek Marianne Schlosser i Robin Darling Young. Tekst został jednogłośnie zatwierdzony w 2024 r., a następnie przedłożony kardynałowi Víctorowi Manuelowi Fernándezowi, prefektowi Dykasterii Nauki Wiary. Po uzyskaniu zgody papieża Franciszka dokument został opublikowany 16 grudnia.

Dokument składa się z czterech rozdziałów, poprzedzonych wstępem zatytułowanym „Doksologia, teologia i głoszenie” oraz zakończeniem.

Lektura doksologiczna Symbolu

Rozdział pierwszy „Symbol służący zbawieniu: doksologia i teologia dogmatu nicejskiego” (nr 7-47) zawiera doksologiczną lekturę Credo, podkreślając jego chrystologiczne, trynitarne i antropologiczne znaczenie. Wskazuje też na ekumeniczne konsekwencje wiary nicejskiej, w tym możliwość ustalenia wspólnej daty Wielkanocy, co wielokrotnie postulował Papież Franciszek.

W numerze 43 czytamy, że rok 2025 stanowi dla wszystkich chrześcijan „nieocenioną okazję do podkreślenia, że to, co nas łączy, jest o wiele silniejsze niż to, co nas dzieli: wszyscy razem wierzymy w Trójjedynego Boga, w Chrystusa prawdziwego człowieka i prawdziwego Boga, w zbawienie w Jezusie Chrystusie, zgodnie z Pismem Świętym czytanym w Kościele i pod działaniem Ducha Świętego. Razem wierzymy w Kościół, chrzest, zmartwychwstanie umarłych i życie wieczne”. W związku z tym - ostrzega CTI w nr 45 - „rozdźwięk między chrześcijanami co do najważniejszego święta w ich kalendarzu powoduje duszpasterski dyskomfort we wspólnotach, aż do podziału rodzin, i wywołuje zgorszenie wśród niechrześcijan, szkodząc w ten sposób świadectwu dawanemu Ewangelii”.

„Wierzymy tak, jak chrzcimy; modlimy się tak, jak wierzymy”

Jednak przyjęcie bogactwa Nicei po siedemnastu wiekach prowadzi również do dostrzeżenia, w jaki sposób Sobór ten karmi i prowadzi chrześcijan. Stąd drugi rozdział „Symbol Nicejski w życiu wiernych” (nn. 48-69), o charakterze patrystycznym, analizuje, w jaki sposób Sobór Nicejski wpłynął na liturgię, modlitwę i codzienne życie chrześcijan. „Wierzymy tak, jak chrzcimy; i modlimy się tak, jak wierzymy”, przypomina dokument, zachęcając nas do czerpania dziś i zawsze z tego „źródła wody żywej”, którego bogactwo dogmatyczne miało decydujące znaczenie dla ustanowienia doktryny chrześcijańskiej. Dokument zagłębia rozumienie Credo w praktyce liturgicznej i sakramentalnej, w katechezie i kaznodziejstwie, w modlitwie i hymnach IV wieku.

Wydarzenie teologiczne i eklezjalne

Trzeci rozdział „Nicea jako wydarzenie teologiczne i eklezjalne” (nr 70-102) analizuje, w jaki sposób Symbol Wiary i Sobór „świadczą o tym samym wydarzeniu Jezusa Chrystusa, którego wkroczenie w historię zapewnia niezrównany dostęp do Boga i wprowadza przemianę ludzkiej myśli” oraz w jaki sposób stanowią one również nowość w sposobie, w jaki Kościół organizuje się i wypełnia swoją misję.

„Wezwani przez cesarza do rozwiązania lokalnego sporu, który rozprzestrzenił się na wszystkie Kościoły Wschodniego Cesarstwa Rzymskiego i liczne Kościoły Zachodu - wyjaśnia dokument - po raz pierwszy biskupi z całej Oikouménè gromadzą się na Synodzie. Jego wyznanie wiary i decyzje kanoniczne zostały ogłoszone jako normatywne dla całego Kościoła. Bezprecedensowa komunia i jedność wzbudzone w Kościele przez wydarzenie Jezusa Chrystusa stają się widoczne i skuteczne w nowy sposób dzięki strukturze o zasięgu uniwersalnym, a głoszenie dobrej nowiny o Chrystusie otrzymuje również narzędzie o niespotykanym dotąd autorytecie” (por. nr 101).

Wiara dostępna także wszystkich

Wreszcie, w czwartym i ostatnim rozdziale, „Strzec wiary dostępnej dla całego ludu Bożego” (103-120), „warunki wiarygodności wiary wyznawanej w Nicei są podkreślane na etapie teologii fundamentalnej, która rzuca światło na naturę i tożsamość Kościoła, o ile jest on autentycznym interpretatorem normatywnej prawdy wiary poprzez Magisterium i opiekunem wierzących, zwłaszcza najmniejszych i najbardziej bezbronnych”. Według CTI, wiara głoszona przez Jezusa prostaczkom nie jest wiarą uproszczoną, a chrześcijaństwo nigdy nie uważało się za formę ezoteryki zarezerwowaną dla elity wtajemniczonych, wręcz przeciwnie, Nicea, choć z inicjatywy Konstantyna, stanowi „kamień milowy na długiej drodze do libertas Ecclesiae, która jest wszędzie gwarancją ochrony wiary najbardziej bezbronnych w obliczu władzy politycznej”.

W 325 roku wspólne dobro Objawienia staje się naprawdę „dostępne” dla wszystkich wiernych, co potwierdza katolicka doktryna o nieomylności „in credendo” ochrzczonych. Chociaż biskupi odgrywają szczególną rolę w definiowaniu wiary, nie mogą jej przyjąć, nie będąc w kościelnej komunii całego Świętego Ludu Bożego, tak drogiego Papieżowi Franciszkowi.

Znaczenie Soboru Nicejskiego dzisiaj

Wnioski dokumentu zawierają „naglące wezwanie” do „głoszenia wszystkim Jezusa, naszego Zbawienia dzisiaj”, wychodząc od wiary wyrażonej w Nicei w wielu aspektach.

Po pierwsze, odwieczna aktualność tego Soboru i Symbolu, który z niego wyrósł, polega na tym, aby nadal pozwalać się „zdumiewać ogromem Chrystusa, aby wszyscy byli zadziwieni” i „ożywiać ogień naszej miłości do Niego”, ponieważ „w Jezusie homooúsios (współistotnym) Ojcu […] sam Bóg związał się z ludzkością na zawsze”.

Po drugie, oznacza to nieignorowanie „rzeczywistości” ani nieodwracanie się „od cierpień i dramatów, które dręczą świat i wydają się zagrażać wszelkiej nadziei”, również poprzez słuchanie kultury i kultur.

Po trzecie, oznacza „szczególną troskę o maluczkich pośród naszych braci i sióstr”, ponieważ „ci ukrzyżowani w historii są Chrystusem pośród nas”, to znaczy „tymi, którzy najbardziej potrzebują nadziei i łaski”. Jednocześnie, znając cierpienia Ukrzyżowanego, stają się oni „apostołami, nauczycielami i ewangelizatorami bogatych i zamożnych”.

Wreszcie oznacza to głoszenie „jako Kościół”, a raczej „ze świadectwem braterstwa”, ukazując światu cudowne rzeczy, dla których „jeden, święty, katolicki i apostolski” Kościół jest „powszechnym sakramentem zbawienia”. Jednocześnie oznacza to szerzenie skarbu Pisma Świętego, które Symbol interpretuje, a także bogactwa modlitwy, liturgii i sakramentów, wywodzących się z chrztu wyznanego w Nicei i światła Magisterium - zawsze ze wzrokiem utkwionym w Zmartwychwstałym, który triumfuje nad śmiercią i grzechem, a nie w oponentach. W Misterium Paschalnym nie ma bowiem przegranych, z wyjątkiem eschatologicznego przegranego - szatana, który dzieli.

To nie przypadek, że 28 listopada, przyjmując na audiencji członków CTI, Papież, doceniając ich pracę, mówił o przydatności dokumentu mającego na celu „zilustrowanie aktualnego znaczenia wiary wyznawanej w Nicei (...), aby ożywić wiarę wierzących i - wychodząc od postaci Jezusa - zaoferować wskazówki i refleksje nowemu paradygmatowi kulturowemu i społecznemu, inspirowanemu właśnie człowieczeństwem Chrystusa”.