W tym roku mija 50 lat od założenia jedynej w Polsce Państwowej Szkoły Sztuki Cyrkowej w podwarszawskim Julinku. Nauka trwa tu 3 lata i do szkoły mogą uczęszczać uczniowie, którzy skończyli 13 lat, jednak nie więcej niż 23.

Lekcje w Państwowej Szkole Sztuki Cyrkowej składają się głównie z zajęć praktycznych. Uczą się tu głównie pasjonaci. Państwowa Szkoła Sztuki Cyrkowej w podwarszawskim Julinku powstała w miejscu dawnego majątku Jana Bersona – przemysłowca i filantropa, właściciela cukrowni w podwarszawskim Lesznie. Tu, na skraju Puszczy Kampinoskiej, kupił kilkadziesiąt hektarów ziemi i przeznaczył ją na hodowlę koni dla swej ukochanej córki Julii. Od jej właśnie imienia wzięła się nazwa Julinek.

Julinek pełen cyrkowców

Po upaństwowieniu cyrków przez komunistów po II wojnie światowej w Julinku powstały zarówno szkoła, jak i centrum sztuki cyrkowej. Całość oddano pod kierownictwo Zakładom Przemysłu Rozrywkowego. W centrum stacjonowały wszystkie krajowe cyrki. Wyjeżdżały wiosną w świat z pełnymi kolorowej baśni widowiskami. Wędrowały w kraju i za granicą, a wracały na zimowe leże w listopadzie. Przez ten czas reperowano wozy cyrkowe, namioty, stroje. Po odzyskaniu przez III RP niepodległości, w czasie „wszechobecnej prywatyzacji”, sprywatyzowano również cyrki. Współwłaścicielem całego gospodarstwa Julinek został wówczas były dyrektor ZPR. Gospodarstwo zaczęło powoli podupadać. Pod koniec ubiegłego wieku z Julinka wyniosła się nawet szkoła cyrkowa. Powróciła z Warszawy dopiero przed trzema laty. W tej chwili dyrekcja Państwowej Szkoły Sztuki Cyrkowej wynajmuje od obecnych właścicieli salę gimnastyczną oraz kilka pokoi w hotelu.

Państwowa Szkoła Sztuki Cyrkowej

W bezpłatnej szkole uczy się dziś na dwóch rocznikach blisko 30 uczniów – dziewczęta i chłopcy. Pierwszy rok to głównie zajęcia teoretyczne. Wśród nich historia sztuki i historia cyrku. Teorii towarzyszą jednak także pierwsze zajęcia praktyczne: z charakteryzacji, z elementów gry aktorskiej, z pantomimy oraz technik tanecznych. Ale przede wszystkim zajęcia fizyczne ogólnorozwojowe: trampolina, akrobatyka – solowa i zespołowa, gimnastyka na trapezie, żonglerka – także indywidualna i zespołowa, ekwilibrystyka. W tym na rolla-bolla, czyli ćwiczenia na równoważni bądź na linie poziomej. Na „wolnej drabinie”, monocyklu lub balansując perszem, czyli na drążku służącym artystom do wykonywania skomplikowanych ewolucji zbiorowych.

Przez kolejne 2 lata nauki adept ćwiczy głównie wybrane specjalizacje artystyczne. Po ukończeniu szkoły absolwenci otrzymują dyplom aktora cyrkowego, czyli artysty sztuki cyrkowej w zakresie: akrobacji i gimnastyki, m.in. na trapezie, sztrabatach, czyli ewolucjach na wysokich masztach. Można też zdobyć dyplom ekwilibrysty, żonglera – w tym antypodysty, czyli żonglującego nogami, a także dyplom mima i klauna.

Szkoła dla pasjonatów

– żeby tu przyjść, trzeba być przede wszystkim pasjonatem. Bo nasza szkoła to ciężka próba dla młodego człowieka. Ogromny wysiłek i sprawdzian cierpliwości. Większość ćwiczeń trzeba wiele razy powtarzać. Tutaj powiedzenie: „Powtarzanie czyni mistrza” ma najdosłowniejsze zastosowanie. Podczas każdej konkurencji, a już szczególnie przy akrobatyce, ćwiczeniach na drążkach – mówi Piotr Tomczak, wybitny artysta cyrkowy, występujący niegdyś na największych arenach, zarówno w Polsce, jak i za granicą, dziś p.o. dyrektor szkoły. – Staramy się wyłowić talenty podczas egzaminów. Chcemy widzieć, jakie kto ma predyspozycje czy już umiejętności. Na ile kandydaci są ukształtowani, na ile trzeba ich dopiero ukształtować. Przychodzą do nas absolwenci szkoły baletowej czy Akademii Wychowania Fizycznego. Kto ma w oku iskrę, słowem – pasję, ten zostaje. Ale musi jeszcze do tego wiele, wiele pracować. Bo wszystko, co pokaże podczas występu, to praca, a zaledwie kilka procent to talent. Ale to już widać po kilku tygodniach zajęć. Mamy znakomitych nauczycieli wszystkich przedmiotów. Doświadczonych praktyków. Przede wszystkim cyrkowców. I jeśli uczeń potrafi, może z ich doświadczenia i tajemnic skorzystać – podkreśla Piotr Tomczak.

Wielki świat areny

Adepci Państwowej Szkoły Sztuki Cyrkowej w Julinku pochodzą z całej Polski. Jedni mieszkają w znajdującym się na terenie ośrodka hotelu, wielu przyjeżdża z Warszawy, kilkoro wynajmuje pokoje w pobliskim Lesznie. Zajęcia w tej bezpłatnej szkole prowadzone są przez 5 dni w tygodniu, od godziny 16 do wieczora. Niektórzy bowiem uczą się jeszcze w liceum, inni studiują na warszawskich uczelniach. Swoją naukę w szkole cyrkowej traktują jako niezwykłą przygodę, spełnienie dziecięcych marzeń, podróż w wielki świat areny.

Cyrkowe rodziny

Krzysztof Skrzypczak jest pierwszym pokoleniem „cyrkowym” w swojej rodzinie. Cyrkiem zachwycił się, kiedy pracował w poznańskich szpitalach dziecięcych w Fundacji „Dr Clown”. Bawił dzieci przez kilka lat. Obecnie uczy się gimnastyki, żonglerki, akrobatyki tańca. – Poznałem ludzi cyrku i zafascynowali mnie swoją postawą, opowieściami, przygodą na arenie – opowiada. – Stwierdziłem, że chcę to robić. Świat cyrku wydaje mi się wielką przygodą. A poza tym odnoszę wrażenie, że cyrk to wielka rodzina. Jest coś niesamowitego w tym świecie. Już zdążyłem nieco w niego wsiąknąć, a podobno z tego świata się nie wychodzi. I chyba już to czuję – zauważa.

Mogą o tym opowiedzieć Diana Jakubczyk i Dominika Osam-Gyaabin. Diana jest czwartym pokoleniem w cyrku, Dominika – drugim. Diana zajmuje się akrobatyką. Wykonuje skomplikowane gimnastyczne figury, które wymagają bardzo dużo siły, koordynacji, pracy. – Tego nie da się nauczyć w ciągu roku – podkreśla. – Trzeba poświęcić co najmniej 2 lata, żeby mieć pewność ruchów. A więc godziny, godziny treningu.

Diana mieszka w Julinku ze starszym bratem, który również uczy się w tej szkole. Ich rodzice pracowali w znakomitych cyrkach w Polsce, głównie jednak w Niemczech, Szwecji, Danii. Diana mówi, że trudno, aby nie była w cyrku, skoro jej mama, będąc z nią w ciąży, do 6. miesiąca wykonywała pokazy cyrkowe. – Kiedy byłam małą dziewczynką, cały czas uczestniczyłam w próbach czy spektaklach – zauważa.

Mama Dominiki Osam-Gyaabin też kończyła szkołę w Julinku. Dominika dziś uczy się „latać” na trapezie. – Zawsze marzyłam, by zostać artystką cyrkową, ale gdy byłam dzieckiem, rodzice posłali mnie do szkoły baletowej w Poznaniu, którą skończyłam. Kiedy ostatni rok dobiegał końca, jakby automatycznie przypomniało mi się dziecięce marzenie – mówi nie bez emocji Dominika. – I postanowiłam pójść w ślady mamy. Chcę się nauczyć wszystkiego od podstaw. Dla mnie najważniejsze są atmosfera areny, jej rodzinność, wędrówka i spektakl. Magia świateł, muzyki. Jedność w miłości do pasji.

Fascynacja cyrkiem

Monika Oleksiak z Kołobrzegu i Monika Kamińska z Korytowa nie mają swoich „cyrkowych” przodków. Monika Oleksiak skończyła łódzką szkołę tańca współczesnego. Występowała na festiwalu akrobatycznym. Tam poznała ludzi ze szkoły. – Zaraz przed oczami stanęły mi sceny z dzieciństwa, moja pierwsza fascynacja cyrkową magią, moje oczarowanie duetami akrobatycznymi. Dla dziecka to taki totalnie inny świat. Oderwanie się od rzeczywistości. Ta moja fascynacja cyrkiem to w jakiś sposób powrót do szczęśliwego dzieciństwa. Nie w takim infantylnym tego słowa znaczeniu, ale poetyckim. Tu, w szkole, spełniają się moje marzenia, które były w mojej głowie od dzieciaka – stwierdza Monika Oleksiak.

Monika Kamińska oprócz nauki w szkole studiuje na drugim roku pedagogikę specjalną w Warszawie. W liceum miała zajęcia w grupie quasi-sportowej. Zafascynowana tańcem z ogniem pojechała na „festiwal ognia”. Tam poznała ludzi z cyrku. – Ale chcę się specjalizować w szarfie – mówi. – Wykonywać wszelkiego rodzaju akrobacje na szarfie. Mnie, podobnie jak Monikę, do szkoły popchnęło wczesne wspomnienie cyrku. Zawsze będzie mi się on kojarzył z dzieciństwem. Z małym miasteczkiem, rodzinnym ciepłem, wielkim wydarzeniem, na które wszyscy czekali w napięciu, jak na jakieś wielkie święto – dodaje.