Choć oficjalnie w ostatnim tygodniu lipca w okolicach Damaszku obowiązywał rozejm, syryjska armia przeprowadziła kilka ataków powietrznych w rejonie sąsiadującej ze stolicą Wschodniej Guty i tym samym łamała własną zapowiedź przerwania działań wojennych na tym obszarze. Powód złamania rozejmu nie był znany, wcześniej było względnie spokojnie; dochodziło jedynie do sporadycznych incydentów. Jeden z nich mógł sprowokować wojska Baszara al-Asada, ale nie musiał. Usunięcie rebeliantów z okolic Damaszku to zadanie, którego syryjska armia nie jest w stanie wykonać od początku wojny domowej.

Samoloty zaatakowały miasta Duma oraz Ein Tarma, które znajdują się w enklawach wokół syryjskiej stolicy, oblężonych i odciętych od świata przez siły rządowe. To właśnie wybuchy bomb lotniczych koło Damaszku było słychać na Wzgórzach Golan: do stolicy Syrii i miejsc starć jest stąd jedynie 50 km. Te odgłosy m.in. uzmysławiają strategiczne położenie Wzgórz.

Na zawsze w Izraelu

Należący do Syrii i liczący ok. 1200 km² płaskowyż (60 km długości, 25-30 km szerokości) Izrael zdobył podczas wojny sześciodniowej, której 50. rocznicę obchodzono kilka tygodni temu w Tel Awiwie. Na mocy zawieszenia broni kończącego kolejną wojnę – Jom Kippur w 1973 r., gdy tereny te usiłowała odbić Syria – ustanowiono tam strefę buforową, nadzorowaną przez siły pokojowe ONZ. 8 lat później władze Izraela poszły na całość: ogłosiły przyłączenie Wzgórz do swojego terytorium (tylko ok. 500 km² ich powierzchnipozostało w rękach Syrii), czego wspólnota międzynarodowa nigdy nie uznała.

Przed rokiem, 35 lat po wspomnianym przyłączeniu, na tym górzystym terytorium położonym na granicy Izraela, Syrii i Libanu po raz pierwszy zorganizowano posiedzenie izraelskiego rządu. Z tej okazji premier Beniamin Netanjahu zadeklarował, że państwo żydowskie nigdy nie odda Wzgórz. – Nadszedł czas, by po 50 latach wspólnota międzynarodowa nareszcie uznała, że Golan będzie zawsze częścią Izraela – oznajmił. Wspólnota międzynarodowa nie zamierza jednak tego robić.

Gładka i żyzna ziemia

O wartości Golanu stanowi jego położenie. W starożytności pełnił naturalnej bariery, wyniesionej kilkaset metrów nad okolice, z której kontrolowano szlak z Egiptu do Mezopotamii. Górzysty płaskowyż, dziś kojarzący się z błękitnymi hełmami wojsk ONZ, od zawsze był przedmiotem sporów i sceną walk. Przed naszą erą te okolice zamieszkiwali Aramejczycy, Babilończycy, Hebrajczycy, Seleucydzi, Persowie. Nazwa Wzgórz pochodzi od miasta Gaulon, istniejącego w czasach Jozuego. Żydzi uważają je za część Kanaanu – ziemi obiecanej.

Dziś rejon ten również ma wielkie znaczenie strategiczne. Zainstalowana broń może trzymać w szachu i Damaszek (tak jak teraz), i Galileę (tak jak do 1967 r.). Dodatkowo są tu źródła bezcennej dla całego rejonu wody. Wypływa ona ze zboczy Hermonu do Izraela, Syrii, Jordanii i Libanu. Wulkaniczny teren, zapewniający niegdyś obfite zbiory, musiał być w czasach Starego Testamentu gęsto zaludniony. Wskazuje na to już starotestamentowa nazwa tej ziemi – Baszan, oznaczająca w hebrajskim gładką i żyzną ziemię. Region wygląda pięknie wiosną i na początku lata. Z chwilą pojawienia się deszczy zmienia się w kobierzec zieleni i kwiecia.

W czasach biblijnych było tu jeszcze piękniej: krainę porastały piękne lasy i gaje prastarych dębów. Musiał widzieć je Jezus – przechodził przez obszar Baszanu, gdy udawał się z Tyru do Dekapolu, mijając Galileę. Działo się to wtedy, gdy po odrzuceniu przez Żydów obietnicy Eucharystii zajął się formowaniem Apostołów.

Łańcuch Hermonu

Pod względem turystycznym najciekawsza jest północna część regionu, z rozległymi widokami, a zamknięta łańcuchem gór Hermon. Zwieńczone są 3 szczytami, z których tylko jeden, południowy (Ketef ha-Hermon, 2224 m n.p.m., dominujący nad doliną Jordanu) jest widoczny z Golanu. Północny (2814 m), kontrolowany przez Syrię, góruje nad libańską doliną Bekaa, środkowy – nad Równiną Damasceńską. Z podnóży Hermonu biją źródła zasilające rzekę Jordan, największy rezerwuar wody pitnej na Bliskim Wschodzie.

Spore połacie Wzgórz zajmują rezerwaty i parki narodowe. Ozdobą leżącego na zboczach Hermonu Parku Narodowego Banias są wodospad, grupa urokliwych uskoków i górskich jeziorek. Na tych samych zboczach wyznaczono Park Narodowy Forteca Nimrod, gdzie główną atrakcją są imponujące ruiny XIII-wiecznej twierdzy krzyżowców, broniących Ziemi Świętej.

Turyści odwiedzają górę Bental, gdzie doszło do krwawych starć w czasie wojny Jom Kippur. Pozostałościami są bunkry i okopy. Z wraków czołgów, fragmentów broni itp. holenderski artysta Joop de Jong wykonał surrealistyczne i sugestywne rzeźby. Z góry roztacza się rozległy widok na okolicę, m.in. na Hermon, gdzie przebiega granica trzech państw. Przykuwają uwagę odgłosy wybuchów z okolic Damaszku, gdzie od kilku lat dochodzi do wymiany ognia.

Turyści chętnie odwiedzają wioski Druzów, przez które jedzie się w drodze na górę Bental, wyznawców synkretycznego wyznania, opartego na ismailizmie, łączącego islam, chrześcijaństwo i judaizm, mieszkających tu i w Libanie oraz w Syrii. Łącznie jest ich ok. miliona. Swoją odrębność sygnalizują także przez charakterystyczny ubiór. Mężczyźni noszą czarne ubrania, spodnie – szarawary i białe czapy, kobiety – czarne ubrania i białe chusty. Wyróżnia ich też fizjonomia. Jasna cera, delikatne rysy twarzy zachęcają do szukania korzeni Druzów poza rdzeniem arabskim. Wśród Druzów popularna jest teoria, według której wywodzą się oni od biblijnego Jetro, teścia Mojżesza.

Pod okupacją

Deklaracje premiera Netanjahu sprzed roku potępiły Unia Europejska, ONZ i Liga Arabska. Podzielona Rada Bezpieczeństwa nie przyjęła żadnej rezolucji, ale większość państw należących do Rady wyraziła zaniepokojenie izraelskimi poczynaniami. Ich przedstawiciele podkreślili, że status Wzgórz pozostaje niezmieniony – są uważane przez resztę świata za syryjskie terytorium pod okupacją izraelską.

Wciąż obowiązuje rezolucja Rady Bezpieczeństwa nr 497 z 1981 r., według której „izraelska decyzja o narzuceniu swego prawodawstwa, jurysdykcji i administracji nad syryjskimi okupowanymi Wzgórzami Golan jest niebyła i nieważna, i nie wywiera skutków prawnomiędzynarodowych”. Ambasador Liu Jieyi, reprezentujący Chiny, a przejściowo kierujący Radą, nie miał wątpliwości, że status Wzgórz wymaga negocjacji, które doprowadzą do sprawiedliwego i trwałego pokoju na Bliskim Wschodzie.

Wycofanie się Izraela z tego regionu długo uchodziło za warunek zawarcia pokoju z Syrią, która nie uznała Izraela, a podpisanie porozumień pokojowych uzależnia od zwrotu okupowanego terytorium. Jednak po kilku latach wojny szanse na to, że Syria odzyska te okolice, znacznie zmalały.

Pod presją

Od północy Golan graniczy z górami Antylibanu, do którego należy także masyw Hermonu. Południowy kraniec Golanu wyznacza malowniczo położna rzeka Jarmuk, będąca jednocześnie granicą z Jordanią, jedyną w regionie, rozdzielającą państwa niebędące w stanie wojny. Granicy z Syrią nigdy nie wyznaczono. Od 1974 r. są tam 2 linie demarkacyjne; jedna oddziela strefę kontrolowaną przez ONZ od terenów z izraelską administracją cywilną, druga – od terytorium Syrii.

Wypowiedzi izraelskich oficjeli na temat przesądzenia statusu Wzgórz Golan odbierane są jako sygnał dla mocarstw, żeby nie brać go pod uwagę przy rozwiązywaniu konfliktu w Syrii. Izraelczycy obawiają się, że gdyby doszło do porozumienia w sprawie Syrii, znajdą się pod presją, by wycofali się ze spornego obszaru.

Najbardziej aktywny w tej sprawie premier Netanjahu stale przypomina, że nie ma co już wracać do czasów, gdy izraelskie osiedla były stąd atakowane; że trzeba przejść nad tym do porządku dziennego, a Wzgórza pozostaną częścią Izraela „na mocy odpowiedniego porozumienia albo nawet bez niego”.