Parafia pw. Przemienia Pańskiego w Mielniku jest jedną z trzech zakonnych parafii na terenie diecezji drohiczyńskiej. Prowadzona jest przez ojców ze Zgromadzenia Najświętszych Serc Jezusa i Maryi oraz Wieczystej Adoracji Najświętszego Sakramentu Ołtarza (sercanie biali). W parafii liczącej prawie 600 lat mieszka ok. 500 katolików, którzy stanowią niespełna 40% mieszkańców.

Historia parafii

Początki parafii rzymskokatolickiej w Mielniku nie są znane. Wiadomo, że sięgają 1420 r., kiedy Witold Aleksander, wielki książę litewski, odnowił w Kamieńcu fundację kościoła pw. Bożego Ciała, Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, św. Mikołaja i Wszystkich Świętych przy zamku w Mielniku, nadając probostwu mielnickiemu wieś Wajków oraz łąkę nad Bugiem, zwaną Ostrołęka. Nadania witoldowe na rzecz parafii potwierdził król Zygmunt I Stary, który powiększył je o młyn i dziesięciny od mieszczan mielnickich. W czasie pobytu króla na zamku w Mielniku w 1513 r. zapadła decyzja o budowie w mieście kościoła filialnego pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny.

Na początku XVII wieku miasto podupadło, a wraz z nim kościół parafialny. W tej sytuacji coraz większego znaczenia nabierała świątynia pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny stojąca w centrum miasta. Wojciech Emeryk Mleczko, starosta mielnicki, wojewoda podlaski, i jego żona Anna z Bnina Opalińska dokonali restauracji tejże świątyni i założyli przy niej w 1655 r. szpital-przytułek dla ubogich. Z czasem doszło do tego, że kolejny proboszcz nie orientował się, którą świątynię należy uważać za farną. Dopiero król Władysław IV Waza przypomniał, że kościołem parafialnym jest świątynia fundacji witoldowej stojąca przy Górze Zamkowej. W okresie potopu szwedzkiego zostały spalone kościół parafialny i całe archiwum, spalono też zamek i miasto.

Ok. 1710 r. wzniesiono w Mielniku kolejny drewniany kościół pw. św. Rocha, prawdopodobnie w związku z epidemią cholery, która pustoszyła Podlasie w czasie wojny północnej. Służył on później jako kaplica cmentarna, a następnie został przeniesiony na cmentarz prawosławny.

W czasie prześladowań unii kościół unicki pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, który został zbudowany w latach 1821-23, zamieniono na cerkiew prawosławną. Po upadku powstania styczniowego kościół katolicki pw. Bożego Ciała został zamknięty na 5 lat, a beneficjum przekazane służbie cerkiewnej parafii prawosławnej. Kościół ten w roku następnym przerobiono na cerkiew prawosławną pw. Świętego Ducha, przyłączając wiernych do parafii w Siemiatyczach.

W czasie odwrotu wojsk rosyjskich w 1915 r. kościół parafialny pw. Bożego Ciała został spalony. Po I wojnie światowej – w ramach rewindykacji – został zwrócony katolikom. W ocalałej z pożaru zakrystii urządzono kaplicę pw. św. Antoniego. Nabożeństwa były tutaj sprawowane do 1938 r. Jednak z powodu dużych zniszczeń nie zdołano odbudować starego kościoła. Do dzisiaj można oglądać jego ruiny na skarpie góry zamkowej.

Budowę obecnego murowanego kościoła pw. Przemienienia Pańskiego rozpoczęto w 1913 r. dzięki staraniom Wiktora Walkiewicza, syna ostatniego organisty przed kasatą parafii. Prace budowlane przerwały działania wojenne w latach 1914-18. Wkrótce po wycofaniu się Niemców ks. Mikołaj Ikonowicz zaczął odprawiać nabożeństwa w nowo zbudowanej świątyni. Nieskończony kościół ucierpiał ponownie w 1920 r., kiedy wojska polskie próbowały zatrzymać nawałę wojsk bolszewickich idących na Warszawę.

W 1940 r., kiedy Mielnik znalazł się w strefie granicznej, ludność została wysiedlona, a kościół zamieniony na stołówkę dla sowieckich żołnierzy strzegących granicy. Zniszczeniu uległo wówczas całe jego wyposażenie. Podczas wojny niemiecko-sowieckiej pociski artyleryjskie zburzyły kruchtę oraz uszkodziły ściany i dach. W czasie wojny parafianie uczęszczali do wsi Mętna w parafii niemirowskiej, gdzie w lokalu szkolnym dwa razy w miesiącu była sprawowana dla nich Msza św. Gruntowne remonty kościoła prowadzono z przerwami od 1971 do 2000 r.

Na placu przykościelnym stoi dzwonnica zbudowana w 1972 r. Obok ruin kościoła zamkowego znajduje się murowany budynek z ok. połowy XIX wieku, zwany skarbcem królowej Bony, który przejściowo służył jako plebania i salka katechetyczna.

Dzień dzisiejszy

Od 17 grudnia 1950 r. pracę duszpasterską w parafii mielnickiej prowadzą ojcowie ze Zgromadzenia Najświętszych Serc Jezusa i Maryi oraz Wieczystej Adoracji Najświętszego Sakramentu Ołtarza (SSCC). 8 grudnia 1992 r. parafia w Mielniku została powierzona na stałe temu właśnie zgromadzeniu.

Mielnik i okolice

Będąc w Mielniku, warto odwiedzić odkrywkową kopalnię kredy, która jest jedyną tego typu kopalnią czynną obecnie w Polsce. Turyści kierują swoje kroki również do ruin kościoła zamkowego ufundowanego przez księcia Witolda w 1420 r. Z budowli niewiele się zachowało, ale miejsce to jest jednym z symboli ziemi mielnickiej. Okolice Mielnika to też wyróżniająca się przyroda: rezerwat przyrody „Uszeście” z dwoma najwyższymi na Wysoczyźnie Drohickiej wzgórzami, rezerwat przyrody „Grąd Radziwiłłowski” reprezentujący starodrzewia dawnej Puszczy Mielnickiej i zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Głogi”, którego szczególną wartością są dobrze zachowane utwory polodowcowe – seria wzniesień poprzecinana siecią wąwozów.

Eucharystie

Msze św. w niedziele i święta w kościele parafialnym są sprawowane o godz. 8.45 i 11.30, w kaplicy w Wajkowie o godz. 10.00. W dni powszednie Msza św. jest o godz. 18.00. W święta niebędące dniami wolnymi od pracy Eucharystia jest sprawowana w kościele parafialnym o godz. 18.00 (czas zimowy o godz. 17.00). Odpust parafialny obchodzony jest 6 sierpnia – w święto Przemienienia Pańskiego. Uroczystość odpustową poprzedza dwudniowe nabożeństwo adoracyjne.

Proboszczem parafii jest o. Tadeusz Hojka SSCC.

W opracowaniu korzystano ze stron www.drohiczynska.pl i www.mielnik.com.pl