Nie wystarczy tylko przyjść

Czy rzeczywiście w XXI wieku ludzie świeccy nie znają, nie doceniają swojej roli w Kościele lub ją ignorują (zbędne skreślić)? Czy zamiast współtworzyć z duchownymi wspólnotę traktują Kościół jak sklep, w którym można nabyć sakramenty?

Liczby i prognozy

Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego przeprowadza co roku liczenie wiernych w świątyniach. Dzieli się ich na dominicantes, czyli tych, którzy na Mszę św. przyszli, oraz communicantes – tych, którzy przyszli i przystąpili do Komunii św. Liczy się także „wiernych zaangażowanych”, czyli ludzi z kościelnych stowarzyszeń, wspólnot, ruchów, organizacji czy fundacji. Według ostatnich danych, to ok. 2,5 mln osób. Jednak liczba ta może być nieprecyzyjna z dwóch powodów: po pierwsze, w polskich realiach parafialnych niemal regułą jest, że jedna osoba należy do więcej niż jednej wspólnoty. Po drugie, w ostatnich latach zauważa się np. większą aktywność mężczyzn w Kościele, co – mamy nadzieję – zaskutkuje wkrótce zwiększeniem liczby osób zaangażowanych. Wskazuje na to np. ogromna frekwencja podczas wielkich modlitewnych wydarzeń, takich np. jak „Różaniec do granic”.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Średnia polska

Reklama

Polski świecki zaangażowany ma kilka charakterystycznych cech. Generalnie w kościelnej aktywności odnajdują się ludzie, którzy jeszcze nie założyli rodzin albo już wypuścili dzieci w świat i wygaszają swoje życie zawodowe. Ciągle chętniej angażują się kobiety niż mężczyźni. Charakterystyczny jest brak środka: aktywnych zawodowo 30-, 40-latków z rodzinami. Tłumaczy się to zjawisko sytuacją społeczną – współczesność tak mocno zagęszcza codzienność, wytwarza takie ciśnienie, że ludzie wolą spędzić wolny czas w gronie rodziny niż brać na siebie kolejne zobowiązania.

Świecki może się zaangażować w grupy o charakterze formacyjno-modlitewnym, jak np. grupy neokatechumenalne, charyzmatyczne czy Grupy Modlitwy Ojca Pio. To wspólnoty, które prowadzą nieustanną, wieloletnią formację swoich członków. Drugą grupę można opisać jako charytatywno-kulturalno-społeczną – formacji duchowej towarzyszy aktywność zewnętrzna.

W Polsce działają wspólnoty przeszczepione na nasz grunt z Kościołów zachodnich, jak wspomniane już Grupy Modlitwy Ojca Pio, Odnowa w Duchu Świętym czy Neokatechumenat, oraz te zainicjowane u nas, np. Ruch Światło-Życie czy Ruch Rodzin Nazaretańskich.

Reklama

Zdecydowanym numerem 1 pozostają od wielu lat koła Żywego Różańca. Szacuje się, że należy do nich ok. 2 mln ludzi. To także jedna z najstarszych wspólnot w kraju – pierwsze grupy zakładano na ziemiach polskich już w XIX wieku. Utarło się sądzić, że koła, zwane różami, tworzą głównie starsze kobiety, emerytki i rencistki. Ostatnie lata wskazują, że trend ten ulega dość znaczącej zmianie. Powoli przestają dziwić męskie, młodzieżowe czy rodzinne róże różańcowe. Rodzice spontanicznie zakładają własne, by modlić się także w intencji swoich dzieci. Do tej zmiany w jakimś stopniu przyczyniły się niewątpliwie inicjatywy popularyzujące modlitwę różańcową – wystarczy wspomnieć rzesze na Modlitwie za Ojczyznę w 100. rocznicę odzyskania niepodległości, słynny „Różaniec do granic” albo niedawną akcję „Polska pod Krzyżem”.

Popularne w Polsce są także Ruch Światło-Życie i jego rodzinna gałąź – Domowy Kościół oraz Odnowa w Duchu Świętym. Od lat obecne w krajobrazie polskiego Kościoła są: Akcja Katolicka, Ruch Rodzin Nazaretańskich, Droga Neokatechumenalna, wspólnoty charyzmatyczne, ministranci, Rycerstwo Niepokalanej, rady parafialne, Opus Dei... Nie sposób wymienić wszystkich.

Obraz nie byłby pełny bez podkreślenia ogromnej roli wolontariuszy w Kościele. Bez tych ludzi dobrej woli nie udałoby się wiele akcji, których celowość, szlachetność i bezinteresowność budzą nasz najwyższy szacunek. W samej tylko Caritas Polska jest ok. 100 tys. wolontariuszy. Papieskie Dzieła Misyjne, które przeciętny katolik kojarzy głównie z dziecięcymi kolędnikami misyjnymi, to ponad 40 tys. dzieciaków. Wolontariat hospicyjny to personel ok. 100 placówek w całej Polsce. Własny wolontariat w postaci „kół przyjaciół” ma też Radio Maryja. A w styczniu polskie ulice biorą w jasyr kolorowe Orszaki Trzech Króli. Dodać do tego trzeba dziesiątki innych przedsięwzięć i akcji, które inspiruje i którym patronuje Kościół.

Tradycja...

Reklama

Stowarzyszenia wiernych świeckich mogą być powołane przez władzę kościelną albo powstać z inicjatywy oddolnej, jednak jeśli taka instytucja chce być określana jako „katolicka”, musi otrzymać aprobatę Kościoła. Tak jest od wieków, czego przykładem są działające w Polsce nieprzerwanie od kilkuset lat tzw. zakony świeckich. Wyrastają z pnia istniejących w Kościele zakonów ścisłych (franciszkanów, dominikanów, karmelitów, karmelitów bosych, trynitarzy, norbertanów, augustianów) i są zakorzenione w ich duchowości. Ludzie ci, „żyjąc w świecie, uczestniczą w duchu jakiegoś instytutu zakonnego i pod kierownictwem tegoż zakonu prowadzą życie apostolskie, i zdążają do chrześcijańskiej doskonałości. Dla rozróżnienia między pierwszym zakonem (męskim) oraz drugim (żeńskim), świeckie zakony nazywane są trzecim zakonem, a ich członkowie tercjarzami”.

Czym innym są instytuty świeckie, powołane w 1947 r. przez papieża Piusa XII. Zrzeszają osoby, które składają śluby czystości, ubóstwa i posłuszeństwa, ale pozostają w świeckim otoczeniu. Ich celem jest działalność apostolska w miejscu, gdzie przebywają i pracują, ewangelizowanie swoim życiem i postawą. W Polsce w 34 instytutach świeckich żyje ponad 1,1 tys. osób. Najliczniejsze to: Świecki Instytut Maryi Służebnicy Pańskiej, „Elianum” oraz żeński Instytut Świecki Chrystusa Króla.

...i przyszłość

Aktywność świeckich nie ogranicza się dziś do terenu parafii, nie wyczerpuje w znanych i popularnych wspólnotach czy organizacjach. Życie podpowiada nieustannie nowe formy bycia w Kościele i zachęca do przejęcia inicjatywy – jak mawia papież Franciszek. I tak oto jak grzyby po deszczu powstają w całym świecie, a także w Polsce wspólnoty odpowiadające na zapotrzebowanie duchowe wiernych. Przywołam zaledwie kilkanaście mniej znanych inicjatyw, by zobrazować skalę zjawiska.

„Ochotnicy Cierpienia” z Radomia prowadzą apostolat wśród ludzi chorych i niepełnosprawnych. Szkoły medytacji chrześcijańskiej to praktykowanie medytacji chrześcijańskiej według szkoły benedyktyńskiej – grupy działają już w kilkunastu miastach. Spotkania Małżeńskie od 40 lat pomagają małżeństwom w kryzysie. Wspólnota Sant’Egidio (działają w Chojnie, Szczecinie, Poznaniu, Krakowie i Warszawie) łączy pracę zawodową z pomocą bezdomnym i odrzuconym. Wspólnota „Wiara i Światło” w Elblągu to osoby niepełnosprawne umysłowo (muminki) oraz ich rodzice i przyjaciele. Wspólnota Mężczyźni św. Józefa to męska duchowość w Kościele. „Talent” zrzesza prywatną inicjatywę i poważnych przedsiębiorców, którym zależy na uczciwości w biznesie. Wspólnota modlących się o dobrego męża/żonę w Elblągu i wiele innych grup singli w całej Polsce. Koszalińska Wspólnota św. Filipa Neri to oddolna inicjatywa parafian, którym przestało wystarczać niedzielne bycie w Kościele. Wspólnota Domy Serca to wolontariusze, którzy zwalczają największą chorobę współczesnego świata: samotność. Wspólnoty wiernych modlących się starą formułą Mszy św. (trydencką) budują w ten sposób swoją duchowość. Kobiety, które na warszawskiej Tamce spotykają się, by modlić się za swoje dzieci. Ruch Équipes Notre-Dame (END), który skupia małżeństwa chcące głębiej przeżyć swój związek. Warszawskie grupy młodych mam, które szukają w Kościele przestrzeni do spotkania, modlitwy i wsparcia...

To zaledwie część z długiej listy wspólnot, ruchów i grup modlitewnych, które tworzą współczesny polski Kościół. Polecamy ich poznanie wszystkim tym, którzy narzekają na bezruch w Kościele, na brak pomysłowości, inspiracji i determinacji. Wystarczy sięgnąć głębiej i poszukać...

Więcej inspiracji na: kosciol.wiara.pl/Ruchy_w_Kosciele/Inne-wspolnoty-i-ruchy-w-Kosciele .

Drodzy Bracia i Siostry, Jednym z największych mistrzów średniowiecznej teologii jest św. Albert Wielki. Tytuł „wielki” („magnus”), z jakim przeszedł on do historii, wskazuje na bogactwo i głębię jego nauczania, które połączył ze świętością życia. Już jemu współcześni nie wahali się przyznawać mu wspaniałych tytułów; jeden z jego uczniów, Ulryk ze Strasburga, nazwał go „zdumieniem i cudem naszej epoki”. Urodził się w Niemczech na początku XIII wieku i w bardzo młodym wieku udał się do Włoch, do Padwy, gdzie mieścił się jeden z najsłynniejszych uniwersytetów w średniowieczu. Poświęcił się studiom „sztuk wyzwolonych”: gramatyki, retoryki, dialektyki, arytmetyki, geometrii, astronomii i muzyki, tj. ogólnej kultury, przejawiając swoje typowe zainteresowanie naukami przyrodniczymi, które miały się stać niebawem ulubionym polem jego specjalizacji. Podczas pobytu w Padwie uczęszczał do kościoła Dominikanów, do których dołączył później, składając tam śluby zakonne. Źródła hagiograficzne pozwalają się domyślać, że Albert stopniowo dojrzewał do tej decyzji. Mocna relacja z Bogiem, przykład świętości braci dominikanów, słuchanie kazań bł. Jordana z Saksonii, następcy św. Dominika w przewodzeniu Zakonowi Kaznodziejskiemu, to czynniki decydujące o rozwianiu wszelkich wątpliwości i przezwyciężeniu także oporu rodziny. Często w latach młodości Bóg mówi do nas i wskazuje plan naszego życia. Jak dla Alberta, także dla nas wszystkich modlitwa osobista, ożywiana słowem Bożym, przystępowanie do sakramentów i kierownictwo duchowe oświeconych mężów są narzędziami służącymi odkryciu głosu Boga i pójściu za nim. Habit zakonny otrzymał z rąk bł. Jordana z Saksonii. Po święceniach kapłańskich przełożeni skierowali go do nauczania w różnych ośrodkach studiów teologicznych przy klasztorach Ojców Dominikanów. Błyskotliwość intelektualna pozwoliła mu doskonalić studium teologii na najsłynniejszym uniwersytecie tamtych czasów - w Paryżu. Św. Albert rozpoczął wówczas tę niezwykłą działalność pisarską, którą miał odtąd prowadzić przez całe życie. Powierzano mu ważne zadania. W 1248 r. został oddelegowany do zorganizowania studium teologii w Kolonii - jednym z najważniejszych ośrodków Niemiec, gdzie wielokrotnie mieszkał i która stała się jego przybranym miastem. Z Paryża przywiózł ze sobą do Kolonii swego wyjątkowego ucznia, Tomasza z Akwinu. Już sam fakt, że był nauczycielem św. Tomasza, byłby zasługą wystarczającą, aby żywić głęboki podziw dla św. Alberta. Między obu tymi wielkimi teologami zawiązały się stosunki oparte na wzajemnym szacunki i przyjaźni - zaletach ludzkich bardzo przydatnych w rozwoju nauki. W 1254 r. Albert został wybrany na przełożonego „Prowincji Teutońskiej”, czyli niemieckiej, dominikanów, która obejmowała wspólnoty rozsiane na rozległym obszarze Europy Środkowej i Północnej. Wyróżniał się gorliwością, z jaką pełnił tę posługę, odwiedzając wspólnoty i wzywając nieustannie braci do wierności św. Dominikowi, jego nauczaniu i przykładom. Jego przymioty i zdolności nie uszły uwadze ówczesnego papieża Aleksandra IV, który zapragnął, by Albert towarzyszył mu przez jakiś czas w Anagni - dokąd papieże udawali się często - w samym Rzymie i w Viterbo, aby zasięgać jego rad w sprawach teologii. Tenże papież mianował go biskupem Ratyzbony - wielkiej i sławnej diecezji, która jednak przeżywała trudne chwile. Od 1260 do 1262 r. Albert pełnił tę posługę z niestrudzonym oddaniem, przywracając pokój i zgodę w mieście, reorganizując parafie i klasztory oraz nadając nowy bodziec działalności charytatywnej. W latach 1263-64 Albert głosił kazania w Niemczech i Czechach na życzenie Urbana IV, po czym wrócił do Kolonii, aby podjąć na nowo swoją misję nauczyciela, uczonego i pisarza. Będąc człowiekiem modlitwy, nauki i miłości, cieszył się wielkim autorytetem, gdy wypowiadał się z okazji różnych wydarzeń w Kościele i społeczeństwie swoich czasów: był przede wszystkim mężem pojednania i pokoju w Kolonii, gdzie doszło do poważnego konfliktu arcybiskupa z instytucjami miasta; nie oszczędzał się podczas II Soboru Lyońskiego, zwołanego w 1274 r. przez Grzegorza X, by doprowadzić do unii Kościołów łacińskiego i greckiego po podziale w wyniku wielkiej schizmy wschodniej z 1054 r.; wyjaśnił myśl Tomasza z Akwinu, która stała się przedmiotem całkowicie nieuzasadnionych zastrzeżeń, a nawet oskarżeń. Zmarł w swej celi w klasztorze Świętego Krzyża w Kolonii w 1280 r. i bardzo szybko czczony był przez swoich współbraci. Kościół beatyfikował go w 1622 r., zaś kanonizacja miała miejsce w 1931 r., gdy papież Pius XI ogłosił go doktorem Kościoła. Było to uznanie dla tego wielkiego męża Bożego i wybitnego uczonego nie tylko w dziedzinie prawd wiary, ale i w wielu innych dziedzinach wiedzy; patrząc na tytuły jego licznych dzieł, zdajemy sobie sprawę z tego, że jego kultura miała w sobie coś z cudu, i że jego encyklopedyczne zainteresowania skłoniły go do zajęcia się nie tylko filozofią i teologią, jak wielu mu współczesnych, ale także wszelkimi innymi, znanymi wówczas dyscyplinami, od fizyki po chemię, od astronomii po mineralogię, od botaniki po zoologię. Z tego też powodu Pius XII ogłosił go patronem uczonych w zakresie nauk przyrodniczych i jest on też nazywany „Doctor universalis” - właśnie ze względu na rozległość swoich zainteresowań i swojej wiedzy. Niewątpliwie metody naukowe stosowane przez św. Alberta Wielkiego nie są takie jak te, które miały się przyjąć w późniejszych stuleciach. Polegały po prostu na obserwacji, opisie i klasyfikacji badanych zjawisk, w ten sposób jednak otworzył on drzwi dla przyszłych prac. Św. Albert może nas wiele jeszcze nauczyć. Przede wszystkim pokazuje, że między wiarą a nauką nie ma sprzeczności, mimo pewnych epizodów, świadczących o nieporozumieniach, jakie odnotowano w historii. Człowiek wiary i modlitwy, jakim był św. Albert Wielki, może spokojnie uprawiać nauki przyrodnicze i czynić postępy w poznawaniu mikro- i makrokosmosu, odkrywając prawa właściwe materii, gdyż wszystko to przyczynia się do podsycania pragnienia i miłości do Boga. Biblia mówi nam o stworzeniu jako pierwszym języku, w którym Bóg, będący najwyższą inteligencją i Logosem, objawia nam coś o sobie. Księga Mądrości np. stwierdza, że zjawiska przyrody, obdarzone wielkością i pięknem, są niczym dzieła artysty, przez które, w podobny sposób, możemy poznać Autora stworzenia (por. Mdr 13, 5). Uciekając się do porównania klasycznego w średniowieczu i odrodzeniu, można porównać świat przyrody do księgi napisanej przez Boga, którą czytamy, opierając się na różnych sposobach postrzegania nauk (por. Przemówienie do uczestników plenarnego posiedzenia Papieskiej Akademii Nauk, 31 października 2008 r.). Iluż bowiem uczonych, krocząc śladami św. Alberta Wielkiego, prowadziło swe badania, czerpiąc natchnienie ze zdumienia i wdzięczności w obliczu świata, który ich oczom - naukowców i wierzących - jawił się i jawi jako dobre dzieło mądrego i miłującego Stwórcy! Badanie naukowe przekształca się wówczas w hymn chwały. Zrozumiał to doskonale wielki astrofizyk naszych czasów, którego proces beatyfikacyjny się rozpoczął, Enrico Medi, gdy napisał: „O, wy, tajemnicze galaktyki... widzę was, obliczam was, poznaję i odkrywam was, zgłębiam was i gromadzę. Z was czerpię światło i czynię zeń naukę, wykonuję ruch i czynię zeń mądrość, biorę iskrzenie się kolorów i czynię zeń poezję; biorę was, gwiazdy, w swe ręce i drżąc w jedności mego jestestwa, unoszę was ponad was same, i w modlitwie składam was Stwórcy, którego tylko za moją sprawą wy, gwiazdy, możecie wielbić” („Dzieła”. „Hymn ku czci dzieła stworzenia”). Św. Albert Wielki przypomina nam, że między nauką a wiarą istnieje przyjaźń, i że ludzie nauki mogą przebyć, dzięki swemu powołaniu do poznawania przyrody, prawdziwą i fascynującą drogę świętości. Jego niezwykłe otwarcie umysłu przejawia się także w działalności kulturalnej, którą podjął z powodzeniem, a mianowicie w przyjęciu i dowartościowaniu myśli Arystotelesa. W czasach św. Alberta szerzyła się bowiem znajomość licznych dzieł tego filozofa greckiego, żyjącego w IV wieku przed Chrystusem, zwłaszcza w dziedzinie etyki i metafizyki. Ukazywały one siłę rozumu, wyjaśniały w sposób jasny i przejrzysty sens i strukturę rzeczywistości, jej zrozumiałość, wartość i cel ludzkich czynów. Św. Albert Wielki otworzył drzwi pełnej recepcji filozofii Arystotelesa w średniowiecznej filozofii i teologii, recepcji opracowanej potem w sposób ostateczny przez św. Tomasza. Owa recepcja filozofii, powiedzmy pogańskiej i przedchrześcijańskiej, oznaczała prawdziwą rewolucję kulturalną w tamtych czasach. Wielu myślicieli chrześcijańskich lękało się bowiem filozofii Arystotelesa, filozofii niechrześcijańskiej, przede wszystkim dlatego, że prezentowana przez swych komentatorów arabskich, interpretowana była tak, by wydać się, przynajmniej w niektórych punktach, jako całkowicie nie do pogodzenia z wiarą chrześcijańską. Pojawiał się zatem dylemat: czy wiara i rozum są w sprzeczności z sobą, czy nie? Na tym polega jedna z wielkich zasług św. Alberta: zgodnie z wymogami naukowymi poznawał dzieła Arystotelesa, przekonany, że wszystko to, co jest rzeczywiście racjonalne, jest do pogodzenia z wiarą objawioną w Piśmie Świętym. Innymi słowy, św. Albert Wielki przyczynił się w ten sposób do stworzenia filozofii samodzielnej, różnej od teologii i połączonej z nią wyłącznie przez jedność prawdy. Tak narodziło się w XIII wieku wyraźne rozróżnienie między tymi dwiema gałęziami wiedzy - filozofią a teologią - które we wzajemnym dialogu współpracują zgodnie w odkrywaniu prawdziwego powołania człowieka, spragnionego prawdy i błogosławieństwa: i to przede wszystkim teologia, określona przez św. Alberta jako „nauka afektywna”, jest tą, która wskazuje człowiekowi jego powołanie do wiecznej radości, radości, która wypływa z pełnego przylgnięcia do prawdy. Św. Albert Wielki potrafił przekazać te pojęcia w sposób prosty i zrozumiały. Prawdziwy syn św. Dominika głosił chętnie kazania ludowi Bożemu, który zdobywał swym słowem i przykładem swego życia. Drodzy Bracia i Siostry, prośmy Pana, aby nie zabrakło nigdy w Kościele świętym uczonych, pobożnych i mądrych teologów jak św. Albert Wielki, i aby pomógł on każdemu z nas utożsamiać się z „formułą świętości”, którą realizował w swoim życiu: „Chcieć tego wszystkiego, czego ja chcę dla chwały Boga, jak Bóg chce dla swej chwały tego wszystkiego, czego On chce”, tzn. aby upodabniać się coraz bardziej do woli Boga, aby chcieć i czynić jedynie i zawsze to wszystko dla Jego chwały.