Mrok historii przykrył fakty z życia i działalności arcybiskupa Bogumiła głównie z tego powodu, że niewiele informacji źródłowych zachowało się do naszych czasów. Dla historyków pozostaje on postacią zagadkową, nie ma też jednomyślności, jeżeli chodzi o biografię Bogumiła. Jego dobrowolna rezygnacja z urzędu arcybiskupa gnieźnieńskiego po to, by wieść spokojne, oddane Bogu życie na pustelni w Dobrowie, czyni tę postać fascynującą. Od ponad ośmiu stuleci wierni z pokolenia na pokolenie przekazują wydarzenia z życia tego świętego w formie podań ludowych czy legend oraz pielgrzymują do grobu św. Bogumiła. Święty pozostał inspirującą postacią także współcześnie.

Obecnie centrum kultu św. Bogumiła stały się Uniejów i Dobrów. W parafii św. Floriana (kolegiacie) w Uniejowie są przechowywane jego relikwie: malutka cząstka kości znajduje się w monstrancji, kości czaszki spoczywają w hermie relikwiarzowej oraz w sarkofagu w formie konfesji ufundowanym przez abp. Wacława Leszczyńskiego. Na tumbie wykonanej z czarnego marmuru umieszcona jest rzeźba z brązu św. Bogumiła w postawie półleżącej, wyciągającej prawicę w geście błogosławieństwa. Jest to drugi co do wieku zabytek tego typu w Polsce.

Święty Bogumił w Uniejowie

– Święty Bogumił pokazuje nam, jak we współczesnym świecie można się odnaleźć – niekoniecznie w luksusach, w które opływamy, bo najczęściej mamy pod dostatkiem jedzenia czy ubrania. Pokazuje, że trzeba się na chwilę zatrzymać, zobaczyć, jaki ślad po nas pozostanie – mówi ks. inf. Andrzej Ziemieśkiewicz, proboszcz parafii św. Floriana w Uniejowie. – On porzucił dobrobyt, bo jako biskup żył w dobrych warunkach, pozostawił wszystko, ponieważ chciał być bliżej ludzi. Uważam, że jest to święty na współczesne czasy szczególnie dla tych, którzy się zapędzili. Swoją postawą apeluje: zatrzymajmy się na chwilę, nawet gdy jesteśmy bardzo wysoko, na wysokich stanowiskach, by zobaczyć, czy jesteśmy blisko ludzi – podkreśla ksiądz proboszcz. W swoim życiu św. Bogumił doświadczył zarówno bogactwa, jak i ubóstwa. Dlaczego? Był bardzo konsekwentny. Podjął taką decyzję, czyli zrezygnował z urzędu, i do końca był jej wierny. Jako pustelnik pozostał wierny Bogu do końca w modlitwie, żył zgodnie z surową regułą św. Romualda, jako człowiek głębokiej wiary i pokory opiekował się ludźmi, karmił ich w czasie głodu (według legendy, łapał ryby rękami), leczył, uczył, wypraszał łaski i cuda.

Kult św. Bogumiła w parafii rozwija się oddolnie. Podtrzymują go wierni, którzy przez wiele pokoleń przekazują tradycję oddania czci świętemu, wśród nich są cechy rzemieślnicze uświetniające np. odpusty. W każdą środę jest odmawiana nowenna z Litanią do św. Bogumiła. Kult św. Bogumiła szerzą i pielęgnują nie tylko parafianie, lecz także kanonicy uniejowskiej kapituły kolegiackiej, duszpasterze, przy znacznym wsparciu włodarzy miasta i Towarzystwa Przyjaciół Uniejowa, które istnieje od 1991 r. W tym okresie zgromadziło ono obszerny materiał źródłowy, m.in. ikonograficzny i fotograficzny, który jest wykorzystywany w czasie wystaw towarzyszących rocznicom potwierdzenia kultu i podczas sympozjów poświęconych św. Bogumiłowi. Święty arcybiskup i pustelnik uchwałą Rady Miejskiej w Uniejowie został ustanowiony patronem miasta w maju 2006 r. W wielu punktach miasta znajdują się miejsca jego kultu, np. jedna z ulic nosi imię św. Bogumiła, a na pl. Chrystusa Króla znajduje się jego pomnik, który powstał z inicjatywy władz samorządowych w 2006 r. Od kilku lat każdy odpust kończy procesja z relikwiami wokół kolegiaty.

Uroczystość ku czci św. Bogumiła odbywa się 10 czerwca, w dzień śmierci tego świętego. W tegoroczny odpust Mszy św. o godz. 11.30 będzie przewodniczył biskup senior diecezji włocławskiej Wiesław Mering, a na wieczór zaplanowano VI Festiwal Piosenki Religijnej z udziałem dzieci z gminy. Uroczystość poprzedza od trzech lat piesza pielgrzymka z relikwiami św. Bogumiła, która wyrusza z parafii św. Floriana i zmierza do parafii św. Kazimierza w Świnicach Warckich – sanktuarium Urodzin i Chrztu św. Faustyny; w drodze powrotnej pątnicy niosą także relikwie Apostołki Bożego Miłosierdzia.

Przeszłość i przyszłość

Według najpopularniejszej tradycji, Bogumił urodził się w 1116 r. we wsi Koźmin. W 1140 r. został wyświęcony na kapłana. W 1166 r. był prekonizowany biskupem, a w kolejnym roku otrzymał paliusz arcybiskupi. W 1170 r. zrezygnował z arcybiskupstwa gnieźnieńskiego i osiadł w Dobrowie, gdzie wiódł żywot pustelnika. Zmarł w opinii świętości 10 czerwca 1182 r. Został pochowany w stroju arcybiskupim w Dobrowie. Do jego grobu ciągnęły tłumy wiernych nie tylko z okolicy, lecz także z całej Polski, a nawet z zagranicy. Wśród ludu zasłynął bowiem wieloma łaskami i cudami zarówno za życia, jak i po śmierci, przede wszystkim uzdrowieniami, a nawet wskrzeszeniami ludzi i zwierząt, także ocaleniem miasta Koła od pożaru, uratowaniem wielu tonących i in. Jest on uważany za jednego z najbardziej prawdopodobnych fundatorów Drzwi Gnieźnieńskich.

Kult Bogumiła rozwijał się lokalnie i oddolnie od chwili jego śmierci. Oficjalnie orzeczenie świętości Bogumiła podjęto dopiero w pierwszej połowie XVII wieku. Wtedy zdecydowano o przeniesieniu szczątków z Dobrowa do kościoła św. Wojciecha w Uniejowie. Ostatecznie relikwie zostały uroczyście przeniesione do parafii św. Floriana 29 stycznia 1664 r. (tę scenę przypomina malowidło umieszczone na łuku tęczowym kolegiaty w Uniejowie). Sarkofag ufundował wówczas abp Wacław Leszczyński. Proces kanonizacyjny po raz kolejny rozpoczął się w 1908 r. i zakończył ogłoszeniem: Bogumiłowi przysługuje tytuł: beatus vel sanctus (błogosławiony bądź święty). Ogólnopolskie obchody potwierdzające kult odbyły się w Uniejowie w dniach 22-24 maja 1926 r.

Przygotowania do jubileuszu

Wspólnota parafialna duchowo i materialnie przygotowuje się do 100. rocznicy ogłoszenia Bogumiła świętym. Trwają więc prace nad renowacją wnętrza i wyposażenia kościoła, prowadzone staraniem obecnego gospodarza parafii – ks. inf. Ziemieśkiewicza, przy współpracy z samorządem gminnym Uniejowa. Został zakończony remont prezbiterium, przywrócono blask ołtarzowi głównemu. Na łuku tęczowym odtworzono polichromię Leona Zdziarskiego z 1904 r., przedstawiającą procesyjne wprowadzenie doczesnych szczątków św. Bogumiła w 1664 r.

Obecnie kościół św. Floriana – kolegiata Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny to kościół murowany, gotycki, jednonawowy. Otoczony od wschodu i północy murem z dwiema barokowymi bramami, a od zachodu i południa – współczesnym murem, nawiązującym stylem do starszej części ogrodzenia. Od wschodu między skarpami znajduje się kaplica barokowa (Ogrójec), a w niej krucyfiks z tęczy z XV wieku. Gotycki portal z kruchty kościoła pochodzi z poł. XIV wieku.

O tym, że kult św. Bogumiła wciąż się rozwija, świadczy fakt, że jego relikwie zostały wprowadzone m.in. – do parafii w Kole, Poznaniu, Studzionce i Bydgoszczy, a w tym roku do parafii w Warszawie, Zwoleniu na Słowacji i w Turku oraz do kaplicy szpitalnej św. Bogumiła w Kole, a także to, że z inicjatywy parafii i gminy w przyszłości powstanie centrum szerzenia kultu z salą multimedialną „Bogumileum”.