Reklama
W dokumentach z XV/XVI w. nazwa tej wsi brzmiała Horodyszcze lub Hrodziscze. W sobotę przed świętem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, czyli 4 września 1434 r. wielki książę litewski Zygmunt Kiejstutowicz
(1360-1440) nadał rycerzowi Pretorowi (zm. przed 1442) z Brześci (ziemia czerska), dziedzicowi Korczewa (1401-1416), późniejszemu staroście drohickiemu (1414), rozległe dobra w ziemi drohickiej, które
obejmowały również wieś Grodzisk. W 1451 r. Grodzisk wszedł w skład nowo utworzonej parafii w Ostrożanach (wcześniej należał do parafii perlejewskiej). Wieś ta była w posiadaniu rodziny Korczewskich
do końca lipca 1522 r., kiedy to wnuczka wspomnianego Pretora - Zofia z Korczewskich (1505-1545) żona Stanisława Hlebowicza (zm. 1513), wojewody połockiego (1505-1513), zapisała tę wieś swemu
synowi Mikołajowi Hlebowiczowi zwanemu „Durny” (zm. 1555). W 1554 r. właścicielem Grodziska był Adam Kosiński hr. Rawicz z Lisowa (zm. 1574), pisarz ziemski drohicki (1554-1569), a po
nim - jego syn Jan (zm. przed 25 czerwca 1588), pisarz ziemski drohicki (1569-1588) i córka Katarzyna (zm. 1607).
W 1653 r. majątek w Grodzisku przeszedł w ręce konwertyty z kalwinizmu - Gotharda Wilhelma hr Butlera (1598-1661), dworzanina króla Jana II Kazimierza Wazy (1548-1668), podkomorzego koronnego
(1654-1661) oraz jego żony (od 1638) kasztelanowej podlaskiej Konstancji Wodyńskiej z Wodynia (zm. 27 maja 1682), która była damą dworską żony wspomnianego władcy królowej Ludwiki Marii Gonzaga (1611-1667).
12 maja 1709 r. ich wnuk - Marek Antoni hr Butler (zm. 1737), starosta preński i drohicki (1708) ufundował tutaj unicką cerkiew pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i uposażył proboszcza
dwoma włókami ziemi. Budowę wspierał przypuszczalnie ówczesny dzierżawca Grodziska Wiktoryn Kuczyński (1668-1737), podkomorzy drohicki (1713-1730). Do użytku została ona oddana w 1715 r. Funkcję
proboszcza „jeszcze nowej” świątyni w 1726 r. pełnił ks. Bazyli Groczkowski vel Greczkowski (prob. 1709-1739). W jego czasach kolatorem kościoła był kolejny dziedzic wsi (od 1737) -
Aleksander Łukasz Butler (1711-1783), wojski bielski (1735-1738) i starosta mielnicki (1739-1775). W XVIII w. wieś nosiła nazwę - Grodzisk Butlerski dla odróżnienia od Grodziska Biskupiego k. Sokołowa.
Kolejnym właścicielem Grodziska została generał wojsk koronnych Antoni hr. Ossoliński (zm. ok. 1783), starosta sulejowski (ok. 1771-1783)), poślubiając córkę wspomnianego Aleksandra Łukasza Buttlera
- Rozalię. Od Antoniego Ossolińskiego ok. 1772 r. osadę nabył jego brat Aleksander (zm. 1804), starosta drohicki (1757-1774). On to 23 czerwca 1772 r. uzyskał przywilej na targi i jarmarki.
Stąd też w tym okresie Grodzisk nazywano miasteczkiem. W 1790 r. wieś została przeniesiona z parafii Ostrożany do parafii Rudka.
W 1839 r., po skasowaniu unii przez rząd carski, świątynię unicką zamieniono na cerkiew prawosławną. Ówczesny duszpasterz unicki, ks. Stefan Budziłłowicz (zm. 25 czerwca 1857), który pełnił funkcję
proboszcza w latach 1819-1839, został zmuszony do przyjęcia prawosławia. Kiedy w latach 1887-1891 wybudowano obok murowaną cerkiew prawosławną, były kościół unicki został zamknięty.
Po I wojnie światowej cerkiew został włączona w skład prawosławnej parafii pw. Opieki Matki Bożej w Czarnej Cerkiewnej. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. świątynię zwrócono katolikom i dokonano
stosownej adaptacji. 11 listopada 1920 r. ks. Jerzy Matulewicz (1871-1927), biskup wileński (1918-1925) mianował ks. Ludwika Pogumirskiego (1875-1961) administratorem w Grodzisku (1921-1952). 5 marca
1923 r. katolicy odzyskali oficjalnie opustoszały, pounicki kościół, plebanię i beneficjum. Po kilku dniach, 17 marca tegoż roku wspomniany wyżej biskup wileński erygował parafię rzymskokatolicką.
Wkrótce po wkroczeniu wojsk sowieckich (10 kwietnia 1940) przybył do Grodziska duszpasterz prawosławny ks. Józef Zubowicz, który przemocą zajął pół katolickiej plebanii oraz 12 ha ziemi (do dzisiaj
w rękach prawosławnych). Po nim, do 1942 r., zajmował pokoje ks. Jan Bortniczuk (zm. 1954). 7 maja 1942 r. spłonęła plebania i wszystkie budynki i wówczas ks. Ludwik Pogumirski musiał zamieszkać
w Mierzynówce (dawniej Mirinowo). W czasie pobytu (1952-1955) ks. Bolesława Miłkowskiego (1910-1984) zostały zbudowane budynki gospodarcze. W maju 1962 r. ks. Władysław Siekierko (1909-1979), kolejny
proboszcz grodziski (1962-1966), zakupił ze Strabli stare organy (z kościoła w Niemirowie), które złożył organmistrz Stanisław Sosnowski z Warszawy.
Warto zaznaczyć, że już w 1753 r. istniała na terenie parafii, we wsi Mierzynówka kaplica dworska (wcześniej filia Pobikier), wybudowana przez rodzinę Kuszlów.
10 września 1865 r. została ona zamknięta z polecenia (nr 13997/1865) generał-lejtnanta Konstantego von Kaufmana (1818-1882), dowódcy wojsk wileńskiego okręgu i gubernatora grodzieńskiego, kowieńskiego
i wileńskiego (1865-1866) - w ramach represji za udział w powstaniu styczniowym miejscowego dziedzica Kacpra Zadornowskiego (1797-1869) i posługi sakramentalne świadczone tutaj unitom. W roku następnym,
13 września, kaplica dworska została skasowana.
W latach 1987-1990 zbudowano nowy, murowany kościół, staraniem ks. prał. Henryka Nowaka (prob. 1981-2003), według projektu inż. Andrzeja Adamczuka i inż. Stanisława Adama Piluta z Lublina. Poświęcenia
kamienia węgielnego, które odbyło się 28 maja 1989 r., dokonał bp Władysław Jędruszuk (1918-1994), administrator apostolski diecezji pińskiej (1967-1991).
Nowy kościół konsekrował 4 listopada 1990 r. wspomniany bp Władysław Jędruszuk. Obok nowej świątyni stoi murowana plebania zbudowana w latach 1985-1987, staraniem ks. prał. Henryka Nowaka.
Bibliografia: B. B. Goławska, Dzieje parafii Grodzisk w XX w., Drohiczyn 1994 (mps); T. Jaszczołt, Gmina Grodzisk k. Siemiatycz. Dzieje ziemi i mieszkańców, Grodzisk 2004; M. Kałamajska-Saeed (red.), Województwo Białostockie. Siemiatycze. Drohiczyn i okolice (Katalog Zabytków w Polsce, t. XII z. 1), Warszawa 1996; J. Pyzia, Grodzisk. Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, Białystok 1984 (mps).
Kaplice
Siemiony - drewniana kaplica dojazdowa pw. św. Marii Goretti, zbudowana w latach 1982-1984, staraniem ks. prał. Henryka Nowaka. Jej poświęcenia dokonał 7 października 1984 r. bp Władysław Jędruszuk.
Porządek Mszy św.:
- niedziele i święta:
- kościół parafialny: 9.30, 11.30
- kaplica w Siemionach: 13.15
- święta nie będące dniami wolnymi od pracy:
- kościół parafialny: 9.30, 17.00 (od 1 maja do 30 września - 18.00)
- kaplica w Siemionach: 11.30
Odpust w parafii: św. Andrzeja Boboli (niedziela po 16 maja); Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny - 15 sierpnia
Nabożeństwo adoracyjne: piątek - niedziela po 16 maja
Księgi metrykalne:
Księgi Chrztów: od 1930 r. (1921-1945 w Urzędzie Gminy)
Księgi Małżeństw: od 1948 r.
Księgi Zmarłych: od 1948 r.
Pomóż w rozwoju naszego portalu