Reklama

Białobrzeski król zamczyska odrzykońskiego

Niedziela przemyska 44/2004

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Białobrzegi, od 1924 r., to jedna z dzielnic współczesnego Krosna. Wcześniej były podmiejską wsią, rozciągającą się po obu brzegach Wisłoka, na północny zachód od krośnieńskiej starówki. Założone zostały prawdopodobnie pod koniec XV stulecia, a swoje dzieje zawsze wiązały z pobliskim miastem. Swego rodzaju proces ewolucyjny przechodziła sama nazwa wioski; Brzegi Biali - Białebrzegi - Białobrzegi. Wyraźna wzmianka o Białobrzegach, w przekazie historycznym pojawia się w 1491 r., następne w 1514 i 1531 r. Dotyczą one uposażeniowych powiązań z wójtostwem krośnieńskim, do którego należały Białobrzegi, a także Suchodół, Głowienka i Krościenko Niżne. Warto zwrócić uwagę na niektóre nazwiska miejscowych kmieci: Synowiec, Urban, Wolf, Lenarth, Wilk, Paczoska, Nowak, Subarth, Chronowski, Jakslar. Każda klęska, zwłaszcza wojenna, dotycząca Krosna, odbijała się też i na Białobrzegach. Wielkiego zniszczenia dokonały tu węgierskie wojska Rakoczego, a także inne oddziały (łącznie z polskimi), które tutaj kierowano na zimowe leże. Podobnie było w czasie trwania konfederacji barskiej.
Sto lat temu w Białobrzegach najwięcej mieszkało: Zajdłów, Wilków, Gorczyców, Hejnarów, Chrzanowskich, Niezgodów, Rausów i Płoszajów. Uprawiali oni rolę i byli dobrymi rzemieślnikami (murarze, cieśle, kowale, kołodzieje, szewcy). Wieś liczyła 1322 mieszkańców.
Obecne Białobrzegi, jako dzielnica Krosna, od dziesięciu lat są parafią pod wezwaniem Miłosierdzia Bożego. Zalążkiem parafialnym stała się skromna kaplica, wybudowana jako filia parafii farnej. Pierwszy proboszcz nowej parafii, ks. Karol Bryś ze swymi współpracownikami, ukształtował parafialną wspólnotę, wybudował z wiernymi stosowną plebanię i przygotował „grunt” pod budowę nowego kościoła, bo parafia białobrzeska liczy około 2500 wiernych. Odpowiedzialne zadanie przejął jego następca ks. Edward Szarek. 8 września br., poświęcony został plac pod nową świątynię.
Białobrzegi to ta część Krosna, która najbliżej sąsiaduje ze słynnym zamkiem odrzykońskim „Kamieńiec”, założonym przez króla Kazimierza Wielkiego, prawdopodobnie w miejscu już wcześniej istniejącej tu fortalicji. Z nadania króla Władysława Jagiełły zamek stał się gniazdem rodowym Kamienieckich, kolejno zmieniał swoich właścicieli, opierał się wrogim najazdom, a w XVIII w. zaniedbany i opuszczony stawał się historyczną ruiną.
Prawdopodobnie w 1831 r., w okazałych jeszcze wtedy murach zamkowych, „zamieszkał” rodak białobrzeski Jan Machnicki (właściwe nazwisko Machnik), który odtąd ogłaszał się „królem zamczyska”. Jan był synem chłopskim. Urodził się w 1780 r. Ukończył kilka klas w Krośnie, potem uczył się sam. Był urzędnikiem komisji rachunkowej w Dukli. Zwolniony ze swoich obowiązków, popadł w obłąkanie; także na tle upadku powstania listopadowego. Zmarł w 1841 r. Historyk Karol Szajnocha napisał o nim: „W swojej chorobie umysłowej mniemał się królem zamczyska, a w licznych pismach i listach przybierał nazwę i tytuł Rożysława hrabiego Potockiego”. Poeta Władysław Bełza zanotował: „Miał przedziwny dar słowa i wielce bujną fantazję... Często jakby w natchnieniu improwizował”. Ks. Władysław Sarna W opisie powiatu krośnieńskiego dodaje: „Latem chodził po zamczysku w wieńcu z dzikich róż na głowie i z pękiem polnych maków w ręku, gromadząc do zamkowej piwnicy szczątki żelaziwa, stare monety i podobnie jakieś rękopisy. Zimową porą chronił się do sąsiednich chat włościańskich lub do proboszcza w Krośnie. Czasem tylko zjawiał się w odwiedziny do sąsiednich dworów, będąc postrachem dla dzieci, a przedmiotem sympatycznego zajęcia dla starszych”.
Realna osoba białobrzeskiego Machnika, żyjąca dziesięć lat w zamku odrzykońskim, stała się kanwą wybitnego utworu Seweryna Goszczyńskiego, romantycznej powieści Król zamczyska, napisanej w 1840 r. S. Goszczyński (1801-76), poeta, uczestnik powstania listopadowego (brał udział w ataku na Belweder), organizator tajnych związków w Galicji, emigrant polityczny, w swej romantycznej powieści wyrażał patriotyczny protest przeciw istniejącemu stanowi rzeczy (niewola, bezsilność zrywów narodowościowych) oraz wiarę w inną przyszłość. W zasięgu murów zamku odrzykońskiego ogarniał myślą i słowem całą Polskę w wymiarach wszystkich czasów; przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Współczesną sobie wizję ojczyzny zamknął poeta w obrazie zrujnowanego zamczyska. Pomagała mu w tym wyidealizowana postać Jana Machnika z Białobrzegów, mieszkańca ruin zamkowych, mieniącego się „królem zamczyska”. Ten „król” jest u Goszczyńskiego punktem odniesienia do minionej potęgi i chwały polskiego królestwa, a także wizjonerskim pragnieniem odmiany tragicznej rzeczywistości - zniewolenia narodu i jego duchowego ubóstwa.
Powieścią Król zamczyska, Goszczyński prawdopodobnie chciał realizować swoją pracę dla kraju na płaszczyźnie literackiej, mając na uwadze aktualne warunki społeczne, polityczne i sytuację emigracyjną.
W latach 60., Król zamczyska był nadobowiązkową lekturą języka polskiego w liceach ogólnych.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

2004-12-31 00:00

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Abp Jędraszewski podczas Pasterki na Wawelu: od chwili Wcielenia żyjemy w pełni czasu

2024-12-25 08:39

[ TEMATY ]

pasterka

Boże Narodzenie

abp Marek Jędraszewski

katedra na Wawelu

BP Archidiecezji Krakowskiej

2025 lat temu nastała pełnia czasu. Od chwili Wcielenia żyjemy w tej pełni. Jako chrześcijanie mamy obowiązek w tę pełnię każdego dnia niejako się zanurzać i w nią wchodzić, stając się synami Bożymi i dziedzicami nieba - powiedział abp Marek Jędraszewski podczas tradycyjnej Mszy św. pasterskiej w katedrze na Wawelu.

W homilii metropolita krakowski zauważył, że treść pełni czasów została rozwinięta w liście św. Pawła do Galatów, w którym Apostoł Narodów wskazuje na skutki narodzenia Bożego Syna, a w liście do Efezjan nadał temu przyjściu na świat Bożego Syna wymiar prawdziwie kosmiczny. Przed pełnią czasów - jak wyjaśniał - czas jawi się jako „chronos” - przemijanie i zdążanie ludzi do śmierci. Gdy Zbawiciel przyszedł na świat, los człowieczy nabrał zupełnie innego znaczenia. - Chrystus przyszedł na świat, abyśmy byli dziećmi Bożymi. Abyśmy byli dziedzicami nieba - mówił abp Marek Jędraszewski, zwracając uwagę na fakt, że nowa sytuacja człowieka jest tak radykalna, że odtąd czas liczy się według szczególnej cezury-granicy, jaką jest przyjście Chrystusa na świat - święty czas kairós. - Ciągle liczy się ten czas, nasz czas, od narodzin Chrystusa. To chrześcijańska, zatem nasza era. Era naszych wartości, wyznaczonych przez święty czas kairós, określonych wolnością dzieci Bożych. Poczuciem, że jesteśmy przeznaczeni do życia wiecznego, ludźmi, którzy żyją już innym kształtem wolności ducha. Wolności polegającej na zdążaniu do prawdy, a to zdążanie wypełniane jest nowym kształtem miłości - wskazywał metropolita krakowski.
CZYTAJ DALEJ

Świąteczny alfabet

To subiektywny wybór haseł. Odnoszą się one do jakże ciepłych i rodzinnych świąt. Mam nadzieję, że każdy z Państwa znajdzie w nich coś, co pozwoli jeszcze lepiej przeżyć wydarzenie przyjścia na świat Jezusa z Nazaretu

A jak aniołowie, którzy pojawiają się w opisie narodzin Pana Jezusa w Ewangelii według św. Łukasza. Jeden z nich obwieszcza pasterzom radosną nowinę o narodzinach Zbawiciela. Potem wielbią Pana Boga. Anioł to dosłownie posłaniec. Kim jest? Zdaniem św. Augustyna (354-430), „przez to, czym jest, jest duchem, a przez to, co wypełnia, jest aniołem”. Każdy z nas ma swojego Anioła Stróża. Aniołów spotykamy zarówno w Starym, jak i w Nowym Testamencie. Zazwyczaj przekazują oni ludziom Boże polecenia.
CZYTAJ DALEJ

Abp Jędraszewski: obecne władze państwowe próbują zamykać drzwi Chrystusowi

2024-12-26 09:29

[ TEMATY ]

abp Marek Jędraszewski

Archidiecezja Krakowska

Abp Marek Jędraszewski

Abp Marek Jędraszewski

- Wiemy, że obecne władze państwowe próbują, niestety, zamykać drzwi Chrystusowi, zmniejszając liczbę godzin religii w szkole. Ponadto zapowiadają wprowadzenie obowiązkowego dla wszystkich uczniów przedmiotu, który może stać się narzędziem deprawacji moralnej nawet małych dzieci. Tym większym więc zadaniem, stojącym zwłaszcza przed rodzicami, jest zatroskanie o właściwe nauczenie i wychowanie ich potomstwa. Z jednej strony konieczna jest zatem solidarna postawa czujności i sprzeciwu. Z drugiej niezbędne jest podejmowanie, wspólnie przez nas wszystkich, różnorodnych działań - pisze w liście do wiernych Archidiecezji Krakowskiej abp Marek Jędraszewski.

Dzisiaj, w drugie Święto Bożego Narodzenia, słyszeliśmy o tym, jak św. Szczepan ujrzał „niebo otwarte i Syna Człowieczego, stojącego po prawicy Boga” (Dz 7, 56). Jak więc pasterze radowali się z tego, że mogli być świadkami tajemnicy Wcielenia Jednorodzonego Syna Bożego, znajdując w Betlejem „Maryję, Józefa i Niemowlę, leżące w żłobie” (por. Łk 2, 15-16), tak św. Szczepan, „pełen Ducha Świętego”, ujrzawszy „chwałę Bożą”, stał się świadkiem Chrystusa uwielbionego (por. Dz 7, 55-56), który po swojej śmierci zmartwychwstał i jako Bóg-Człowiek zasiadł po prawicy swego Ojca.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję