Ks. Grzegorz Wieszewski: - Jakie były przyczyny, że przed 15 laty została utworzona diecezja legnicka?

Bp Tadeusz Rybak: - Diecezja legnicka została utworzona z podziału archidiecezji wrocławskiej. O potrzebie podziału tej rozległej i ludnej archidiecezji mówiło się w sferach kościelnych od dłuższego czasu. Mniejsze diecezje stwarzają korzystniejsze warunki dla pełnienia pasterskiego posłannictwa biskupa i ułatwiają bliższy kontakt i współpracę z duchowieństwem i laikatem. Szczególnie po Soborze Watykańskim II Kościół dostrzega taką potrzebę. Jan Paweł II, kierując się troską o Kościół w Polsce, bullą „Totus Tuus Poloniae Populus” z dnia 25 marca 1992 r. dokonał nowego podziału administracji kościelnej, korygując granice dotychczasowych diecezji polskich i powołując do istnienia nowe metropolie i diecezje. Została tedy utworzona także diecezja legnicka.

- Jakie były pierwsze wrażenia i myśli Księdza Biskupa, kiedy dowiedział się, że został ordynariuszem diecezji legnickiej?

- Powołanie przez Jana Pawła II do posłannictwa pierwszego biskupa nowo utworzonej diecezji legnickiej przyjąłem z poczuciem, że Kościół zwierzył mi bardzo odpowiedzialne zadanie, którego wypełnienie przerasta moje siły i muszę liczyć przede wszystkim na pomoc Bożej Opatrzności, która kieruje Kościołem. Ufałem i o to się gorąco modliłem, by wspierało mnie światło Ducha Świętego, opieka Matki Najświętszej i orędownictwo św. Jadwigi, patronki naszej dolnośląskiej ziemi, a także czujący po polski i katolicku diecezjalnie. Pełniąc przez ponad 15 lat posłannictwo biskupa pomocniczego archidiecezji wrocławskiej miałem sposobność poznać społeczność, jaka znalazła się w granicach nowo utworzonej diecezji. Wiedziałem, że społeczeństwo to ma wiele cennych zalet, ale także, że ujawniają się w nim braki, jakie widoczne są w całym społeczeństwie polskim. Zdawałem sobie jednak sprawę, że mogę liczyć na życzliwe przyjęcie i współpracę z tymi ludźmi. Że mogę liczyć na starszych, którzy po ostatniej wojnie przybyli na Dolny Śląsk z różnych dzielnic Polski, zwłaszcza z terenów wschodnich, wielu po bolesnych przejściach wojennych, po dramatycznych przeżyciach na Syberii, ale także że mogę liczyć na młodych, urodzonych i wyrosłych na Dolnym Śląsku po wojnie. Młode pokolenie Dolnoślązaków to ludzie na ogół zdolni, ambitni, odznaczający się dużym dynamizmem, w większości ukształtowani przez polskie religijne rodziny, parafie i polskie szkoły. Są przywiązani do Kościoła, kochają Ojczyznę i cenią wartości polskiej chrześcijańskiej kultury. To wszystko budziło nadzieję na pozytywny rozwój nowej diecezji. Tę nadzieję pogłębiała świadomość, że na terenie nowej diecezji znajdują się kapłani, których znałem. Wielu z nich to absolwenci Wyższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu, którego przez szereg lat byłem wicerektorem i wykładowcą teologii, a następnie podczas pełnienia posługi biskupa pomocniczego spotykałem się z tymi księżmi i mogłem oceniać ich duszpasterską pracę. Dzisiaj mogę stwierdzić, że w swoich nadziejach się nie zawiodłem i dzisiaj widzę piękne owoce zaangażowania się duchowieństwa i laikatu w życie diecezji. Dziękuję za to Panu Bogu.

- Od czego Ksiądz Biskup zaczął swoją pracę jako biskup diecezjalny?

- 25 marca 1992 r. zostały ogłoszone decyzje zawarte w bulli, „Totus Tuus Poloniae Populus”. We Wrocławiu podał je do publicznej wiadomości kard. Henryk Gulbinowicz wobec zgromadzonego duchowieństwa i przedstawicieli laikatu. Decyzje te zostały przyjęte ze zrozumieniem i radością.
Tego samego dnia trzeba było przystąpić do wypełniania decyzji Stolicy Apostolskiej. Ingres pierwszego biskupa legnickiego do katedry, a tym samym uroczysta inauguracja diecezji odbyła się 24 maja 1992 r. Znaczną pomoc w organizowaniu nowej diecezji okazał ówczesny nasz metropolita kard. Gulbinowicz, księża i ludzie świeccy. Szczególne zasługi ma ks. inf. Władysław Bochnak, który jako proboszcz zatroszczył się o kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Legnicy podniesiony do godności katedry, a w budynku plebanii przygotował miejsce tymczasowego zamieszkania i urzędowania biskupa legnickiego i Legnickiej Kurii Biskupiej. Na plebanii katedralnej doznaliśmy wielkiej gościnności i pomocy. Wkrótce, zgodnie przepisami Prawa Kanonicznego, ustanowiłem wikariusza generalnego, którym został pierwszy biskup pomocniczy diecezji legnickiej Adam Dyczkowski, mianowałem ks. dr. Józefa Lisowskiego kanclerzem Kurii Biskupiej. Na pierwszego notariusza Kurii powołałem ks. Roberta Kristmana. Ks. dr Władysław Bochnak otrzymał nominację na wikariusza biskupiego do spraw gospodarczych, a po objęciu przez biskupa Dyczkowskiego stolicy biskupiej diecezji zielonogórsko-gorzowskiej został wikariuszem generalnym naszej diecezji.
Trudno wymienić wszystkich księży i ludzi świeckich, którzy wspomagali nową diecezję, było ich wielu, bo potrzeb i zadań było bardzo dużo. Trzeba było w krótkim czasie podjąć starania o zdobycie pomieszczeń koniecznych do działalności diecezji, która stała się służbą ludziom w dziedzinie wiary i moralności chrześcijańskiej. Boża Opatrzność tak pokierowała, że w tym czasie Legnicę opuszczały wojska b. Związku Radzieckiego i można było zdobyć pomieszczenia w zamian za zabrane Kościołowi po wojnie budynki. Musieliśmy podjąć trudny i kosztowny remont przyznanych nam zdewastowanych lokali. Dzięki Bogu, dobrzy ludzie z kraju i zagranicy przyszli nam z pomocą.

- Jakie główne instytucje i kierunki działalności duszpasterskiej są akcentowane przez Księdza Biskupa w nowej diecezji od początku?

- Głównym zadaniem Kościoła jest ewangelizacja. Przy wypełnianiu tego posłannictwa trzeba brać pod uwagę środowisko, stan życia religijnego ludzi i wynikające z tego stanu potrzeby działalności duszpasterskiej. Jedną z pierwszych instytucji powołanych do istnienia była diecezjalna Caritas. Dyrektorem jej został ks. dr Józef Lisowski i z energią i poświęceniem kierował jej działalnością, by śpieszyć z pomocą ludziom potrzebującym, których w okręgach dotkniętych bezrobociem, w tym szczególnie na terenie b. województwa wałbrzyskiego, było bardzo dużo. Ta działalność charytatywna rozwija się nadal dynamicznie. Dzięki niej wiele dzieci i młodzieży, a także ludzi starszych otrzymuje pomoc materialną i duchową, której wartość trudno przecenić. Mając na względzie potrzebą odpowiednio przygotowanych kapłanów, a także ludzi świeckich w pierwszą rocznicę powstania diecezji erygowałem Wyższe Seminarium Duchowne, które zostało afiliowane do Papieskiego Fakultetu Teologicznego we Wrocławiu i złączono z nim możliwości kształcenia katechetów i formację intelektualną laikatu. Razem z powołaniem do istnienia Wyższego Seminarium Duchownego zaczęło istnieć Towarzystwo Przyjaciół tej instytucji, mające na celu niesienie pomocy duchowej i materialnej studentom teologii - przyszłym kapłanom. Duże znaczenie dla uwrażliwienia społeczeństwa na sprawy rodziny miało powstanie Stowarzyszenie Rodzin Katolickich i promocja duszpasterstwa rodzin. Od początku życia diecezji otaczaliśmy wielką troską katechizację i duszpasterstwo młodzieży, co łączyło się z promocją Ruchu Światło-Życie, Odnowy w Duchu Świętym, duszpasterstwem pielgrzymkowym i innymi wspólnotami istniejącymi w diecezji. Szczególnym promotorem duszpasterstwa młodzieży stał się pierwszy rektor Wyższego Seminarium Duchownego diecezji ks. dr Stefan Regmunt, który 3 grudnia 1994 r. został powołany przez Jana Pawła II do godności biskupiej i ustanowiony biskupem pomocniczym naszej diecezji. Mówiąc o zaangażowaniu bp. Regmunta w duszpasterstwo młodzieży, muszę przypomnieć, to co jest powszechnie wiadome, że Ksiądz Biskup od początku pełni niezwykle ofiarnie swoje biskupie posługiwanie w wielu dziedzinach życia diecezji, a szczególną jego zasługą jest troska o osoby niepełnosprawne i budzenie zrozumienia dla ich sytuacji w naszym społeczeństwie. Od początku wszystkie działania diecezji legnickiej zmierzają do rozwijania ewangelizacji i służby człowiekowi.

- Jakie wydarzenia w dotychczasowej historii diecezji legnickiej uważa Ksiądz Biskup za szczególnie ważne?

- Niewątpliwie najbardziej doniosłym wydarzeniem dla naszej diecezji była historyczna wizyta w Legnicy Jana Pawła II 2 czerwca 1997 r. Przy pięknej słonecznej pogodzie, jaka nastąpiła po dniach deszczowych, uczestniczyło w niej wielu kardynałów i biskupów z kraju i zagranicy i dziesiątki tysięcy wiernych, a wśród nich przedstawiciele narodów sąsiednich. W swojej homilii Ojciec Święty nawiązał do upamiętnionej w Legnickiem Polu bitwy pod Legnicą w obronie chrześcijaństwa w 1241 r., do wspaniałych postaci św. Jadwigi i jej bohaterskiego syna księcia Henryka Pobożnego, który stanął na czele wojsk chrześcijańskich i zginął z rąk Mongołów. W swojej homilii Jan Paweł II poruszył bardzo ważne aktualne problemy życia naszego społeczeństwa i w kontekście dokonujących się przemian w naszym kraju przypominał naukę społeczną Kościoła o godności człowieka i pracy ludzkiej. Do nauczania Jana Pawła II w Legnicy winniśmy często wracać, gdyż ma ono wielkie znaczenie dla naszego społeczeństwa. Ojciec Święty dokonał też uroczystej koronacji ikony Matki Bożej Łaskawej czczonej od wieków we wspaniałym sanktuarium w Krzeszowie.
To największe w historii diecezji legnickiej wydarzenie zostało na moją prośbę upamiętnione przez Stolicę Apostolską wprowadzeniem na stałe do kalendarza liturgicznego naszej diecezji 2 czerwca, wspomnienia Matki Bożej Łaskawej. Uroczysta intronizacja ukoronowanego przez Jana Pawła II Obrazu Matki Bożej Łaskawej w Krzeszowie odbyła się 17 sierpnia 1997 r. Uczestniczył w niej kard. Józef Glemp Prymas Polski, metropolita wrocławski kard. Henryk Gulbinowicz, zaproszeni biskupi z Polski i zagranicy bardzo licznie zgromadzeni wierni. W niedługim czasie Stolica Apostolska nadała wspaniałej barokowej świątyni krzeszowskiej tytuł bazyliki. Posiadający liczne cenne dzieła sztuki i bogatą architekturę Krzeszów, zwany europejską perłą baroku, stał się szczególnym miejscem dla życia religijnego wiernych diecezji legnickiej i coraz bardziej znanym i nawiedzanym przez pielgrzymów i turystów z kraju i zagranicy sanktuarium maryjnym diecezji i Dolnego Śląska.
Powiedzmy i to, że Ojciec Święty Jan Paweł II jako młody ksiądz odwiedził Krzeszów i w czasie rozmowy ze mną niejednokrotnie bardzo ciepło wspominał swoją papieską wizytę w Legnicy i koronację Ikony Krzeszowskiej.
Za to, co Ojciec Święty uczynił dla Kościoła, Polski i naszej diecezji chowamy w naszych sercach głęboką miłość i wdzięczność, wyraziła się ona we wzniesionym w pobliżu katedry pomniku Jana Pawła II. Te nasze uczucia okazaliśmy szczególnie w czasie choroby naszego Wielkiego Rodaka i Jego odejścia do Domu Ojca.

- W tym roku obchodzić będziemy 15-lecie istnienia diecezji i 10. rocznicę pobytu w Legnicy Ojca Świętego Jana Pawła II - jakie refleksję budzą u Księdza Biskupa te rocznice?

- Kiedy ogarniam myślą dotychczasowy okres życia diecezji i uświadamiam sobie to, co zostało dokonane przez wymienione wydarzenia, a przede wszystkim dzięki codziennej trosce o wiarę katolickich rodziców, duszpasterzy, katechetów, nauczycieli i wielu znanych i nieznanych życzliwych Kościołowi ludzi wspierających naszą diecezję modlitwą, darem cierpień i składanymi ofiarami, to co dokonało się dzięki Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II, to spontanicznie budzi się w sercu wielka wdzięczność tym ludziom, a nade wszystko Panu Bogu, Matce Bożej Łaskawej i świętym Patronom diecezji: Apostołom Piotrowi i Pawłowi i św. Józefowi za pomoc i opiekę nad diecezją. Jestem świadomy, że wśród nas, którzy tworzymy wspólnotę Kościoła Legnickiego jest wiele słabości i braków, że nie wszystkie plany udało się zrealizować i jest jeszcze dużo do zrobienia. Na przyszłość diecezji patrzę z nadzieją. Mój następca bp Stefan Cichy jest pasterzem niezwykle gorliwym, pełnym Ducha Bożego i energii. Jestem przekonany, że dzięki jego pasterskiemu posługiwaniu Lud Boży naszej diecezji będzie coraz bardziej umacniał się w wierze i tworzył coraz bardziej dynamiczną wspólnotę Kościoła.

Diecezja w liczbach

Nowo utworzona diecezja legnicka obejmowała obszar 8 500 km², położony na terenie ówczesnych 3 województw: jeleniogórskiego, legnickiego i wałbrzyskiego.

W jej skład weszło 30 dekanatów (14 z województwa jeleniogórskiego, 11 z województwa legnickiego i 5 z województwa wałbrzyskiego).

Pracę duszpasterską w nowej diecezji sprawowało 434 kapłanów diecezjalnych: 233 proboszczów, 186 wikariuszy i 15 kapelanów, a także 95 kapłanów zakonnych: 31 proboszczów, 17 wikariuszy i 47 pełniących inne funkcje.

Duszpasterstwo było prowadzone w 254 parafiach i 10 samodzielnych wikariatach. Posługę katechetyczną pełniło 420 osób (księży, zakonników, sióstr zakonnych i osób świeckich).

Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Legnickiej pierwszy biskup legnicki Tadeusz Rybak powołał do życia 25 III 1993 r.

Nowa diecezja posiadała 745 kościołów i kaplic, często o wielkiej wartości zabytkowej i artystycznej, z sanktuarium Matki Bożej Łaskawej w Krzeszowie i sanktuarium św. Jadwigi Śląskiej w Legnickim Polu na czele.

Wydarzenia, jakie zapisały się głęboko w życiu młodej diecezji

Bp Tadeusz Rybak wymienia peregrynację Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej, jaka odbyła się wkrótce po ustanowieniu diecezji i przyczyniła się w dużym stopniu do jej integracji; peregrynację kopii Ikony Matki Bożej Krzeszowskiej, figury Matki Bożej Fatimskiej, obchody 755. rocznicy bitwy pod Legnicą, obchody Wielkiego Jubileuszu Roku 2000 i jego upamiętnienie przez prowadzenie budowy nowych świątyń i wnoszenie w wielu miejscowościach Krzyży - pomników, w tym pomnika wzniesionego w Legnicy, na którym umieściliśmy krzyż z relikwiami św. Jadwigi, a na jego cokole postacie św. Jadwigi Śląskiej, księcia Henryka Pobożnego i jego świątobliwej małżonki księżnej Anny. Wymienić trzeba także peregrynację i uroczyste wprowadzenie do katedry relikwii Patronów Polski św. Wojciecha i św. Stanisława. Wszystkie te wydarzenia przyczyniły się pogłębienia religijności, patriotyzmu i poczucia wspólnoty Ludu Bożego diecezji. Należy też wspomnieć, że w lutym 2004 roku została utworzona diecezja świdnicka, do której zostało przyłączonych 8 dekanatów należących do diecezji legnickiej. Dekanaty te obejmowały 61 parafii, 113 księży i ponad 261 tysięcy wiernych.