Wizyta ad limina apostolorum

Zebrani na Jasnej Górze biskupi podsumowali zakończoną niedawno wizytę ad limina apostolorum w Watykanie.

Hierarchowie w liście do Franciszka wyrazili wdzięczność za spotkania w dykasteriach Stolicy Apostolskiej oraz za osobiste spotkania z Papieżem. „Dziękujemy za obecność, która jest pierwszym imieniem miłości i za hojny dar czasu. Zostaliśmy potraktowani jak synowie i bracia, poczuliśmy się domownikami w sercu Kościoła. Zobaczyliśmy poruszający przykład pokory, braterstwa i dialogu, który zaczyna się od słuchania, a prowadzi do dzielenia się bogactwem swojego ducha” – napisali.

Podczas swojego wystąpienia na forum KEP, przewodniczący Episkopatu Polski abp Stanisław Gądecki odniósł się do niektórych wątków tejże wizyty. W rozmowie z KAI wskazał, że spotkania w poszczególnych watykańskich dykasteriach okazały się bardzo interesujące, choć zawierały także kwestie bardziej rutynowe. Mówiono m.in. o różnych dokumentach Kościoła, które powstały od czasu poprzedniej wizyty, a które trzeba wprowadzać w życie, dostosowując do nowego prawodawstwa i odnowionej nauki Kościoła.

Jednym z tematów spotkań polskich biskupów w Watykanie były nowe zarządzenie Franciszka dotyczące liturgii trydenckiej. “Powstaje jakaś niezgodność pomiędzy interpretacjami tego, co chce Ojciec Święty a czego chcą Kongregacje, a także tym, co my w międzyczasie postanowiliśmy - powiedział KAI abp Gądecki. - Każdy rozumie, że w myśli papieża tkwi decentralizacja, ale w pewnym momencie może ona doprowadzić do jakiegoś chaosu i sprzeczności między postanowieniami poszczególnych biskupów” - zaznaczył przewodniczący KEP. “Naturalnie zdanie Ojca Świętego liczy się bardziej niż zdanie biskupa, niemniej zazwyczaj chodzi o to, żeby nie budować zamieszania w nauczaniu kościelnym” - dodał metropolita poznański.

Metropolita lubelski abp Stanisław Budzik podkreślił, że kulminacyjnym wydarzeniem wizyty każdej z czterech grup biskupów było spotkanie z Ojcem Świętym. Poinformował, że papież „uczył nas jak wsłuchiwać się w drugiego człowieka i jak prowadzić dialog”. Dodał, że papież pozostawiał inicjatywę biskupom i prosił o zadawanie pytań. „Byliśmy zaskoczeni jak bardzo Franciszek orientuje się w sytuacji Kościoła w Polsce i zna dobrze nasze napięcia i grzechy” – przyznał.

Wyjaśnił, że Franciszek podejmował wskazane przez biskupów tematy, często odwołując się do własnego doświadczenia. Wskazywał im jak wsłuchiwać się w głos bliźniego, jak prowadzić pokorny dialog i tworzyć wspólnotę otwierającą się na głos Ducha Świętego. Abp Budzik przypomniał, że Franciszek tłumaczył biskupom, że w ich życiu ważne są cztery wymiary bliskości: bliskość do Boga, bliskość miedzy biskupami, bliskość wobec księży, których biskup ma być ojcem oraz bliskość z ludźmi, dla których jest pasterzem.

Synod o synodalności

Drugim istotnym tematem zakończonego zebrania plenarnego był rozpoczęty w październiku Synod Biskupów o synodalności.

Abp Stanisław Gądecki podkreślił w rozmowie z KAI, że zapoczątkowany przez Franciszka synod ma wymiar niespotykany, uniwersalny, jakiego jeszcze nigdy nie było. Zgromadzenia organizowane do tej pory gromadziły w Rzymie biskupów, przedstawicieli życia konsekrowanego oraz świeckich ale w liczbie około 360 osób. To była reprezentacja całego Kościoła powszechnego w pigułce - zaznaczył przewodniczący KEP.

Zdaniem abp. Gądeckiego spośród trzech poziomów życia Kościoła, który ma objąć synod, a więc diecezjalnego, krajowego i kontynentalnego, najważniejszy jest ten pierwszy. Na tym bowiem poziomie jest najwięcej możliwości dyskusji, bo na kolejnych będzie można dyskutować raczej nad konkluzjami.

Na konferencji podusmowującej zebranie plenarne bp Adrian Galbas przypomniał, że Synod rozpoczął się 9 października w Rzymie a tydzień później we wszystkich diecezjach. Teraz trwa okres pracy w zespołach synodalnych, w parafiach i strukturach pozaparafialnych, także na platformach internetowych, tak aby jak największa część Kościoła w te prace mogła się włączyć.

Zdaniem bp. Galbasa, rozpoczęty synod nie jest nowością w Kościele, natomiast nowy jest sposób jego przeprowadzenia. Będzie on trwał 2 lata i jest wola, aby w jego prace aktywnie włączyli się świeccy. Nowością jest też sama tematyka synodu, która streszcza się w haśle „Ku Kościołowi synodalnemu: Komunia, uczestnictwo i misja”.

W przeciwieństwie do wszystkich poprzednich, obecny synod ma na celu nie omówienie jakiegoś konkretnego zagadnienia, ale wcielenie w życie nowego modelu życia Kościoła. Kościoła, który winien być znacznie bardziej wspólnotą (komunią), w której bardziej świadomie uczestniczą wszyscy wierni oraz który podejmuje aktywną misję na zewnątrz oraz dialog z otaczającym światem.

Podkreślił, że „ważne jest, aby synod potraktować poważnie, by nie był to czas uśpienia”. Jego zdaniem, ważna jest rola duszpasterzy i proboszczów, gdyż są głosy, że gdyby o synodzie nie było informacji w mediach, to wierni by się o nim nie dowiedzieli. Skierował też apel do księży, aby synod potraktowali poważnie. Jak dodał, synod nie jest wydarzeniem organizacyjnym czy technicznym, ale duchowym i teologicznym. Winien być osadzony w głębokiej modlitwie, aby Duch Święty oświecił nasze sumienia i nasze serca.

Kryzys na granicy

Biskupi poruszyli też na Jasnej Górze aktualną kwestię kryzysu humanitarnego na granicy polsko-białoruskiej oraz zaangażowanie Kościoła w tej kwestii.

Bp Zadarko stwierdził, że stanowisko Kościoła w sprawie dramatu migrantów i kryzysu humanitarnego oraz sytuacji na granicy polsko-białoruskiej wyrażone zostało już w oficjalnych komunikatach biskupów pojawiających się od sierpnia.

Podkreślił, że dla Kościoła najważniejsza jest ocena moralna i wskazanie, jak katolicy powinni się zachować w danej sytuacji. Kwestią problematyczną jest dylemat obrony granic ojczyzny i wrażliwości humanitarnej, pomocy bliźniemu. Powiedział, że wysłuchano świadectw biskupów z przygranicznych diecezji, którzy mają kontakt z proboszczami, mieszkańcami i instytucjami.

Wszyscy biskupi poparli głos abp. Stanisława Gądeckiego zarówno w ogłoszeniu zbiórki na działalność Caritas Polska, jak i w jego wypowiedziach o nieludzkim traktowaniu migrantów, którzy są ofiarami bezwzględnych działań politycznych oraz chciwości mafii przemytniczych.

Podkreślił, że dla chrześcijan nie ma alternatywy „albo humanitaryzm, albo granica”, a działanie powinno obejmować obie rzeczywistości, zarówno obronę granic, jak i pomoc humanitarną. „Unikamy dzięki temu polaryzacji, ideologizacji, walk politycznych. Nie dopuszczajmy do tego, by to, co się wydarza na granicy, podzieliło nasze społeczeństwo, nasz naród” - zaapelował bp Zadarko podczas konferencji prasowej podsumowującej zebranie plenarne.

Ks. Marcin Iżycki, dyrektor Caritas Polska, omówił dotychczasowe zaangażowanie Caritas związane z pomocą migrantom i uchodźcom. Wskazał, że Caritas nabrała tu doświadczenia dzięki pracy w miejscach dotkniętych wcześniej tym problemem na różnych kontynentach.

W związku z kryzysem humanitarnym uruchomiliśmy dwa Namioty Nadziei i kilka magazynów. Są tam najbardziej potrzebne rzeczy, które mogą pobrać zarówno migranci jak i mieszkańcy mogący ich spotkać, czy służby, Straż Graniczna. W paczkach są podstawowe rzeczy, mogące uratować życie - dodał.

Podkreślił, że w pomaganiu nie ma konkurencji - wszystkie NGO-sy i ludzie dobrej woli są zaproszeni do współpracy. „Chcemy pomagać wszystkim - migrantom, lokalnym mieszkańcom oraz służbom mundurowym” - zaznaczył dyrektor Caritas.

Duszpasterstwo rodzin

Jednym z ważnych tematów podczas obrad biskupów były kwestie dotyczące duszpasterstwa polskich rodzin.

Niedziela Świętej Rodziny przypadnie w tym roku w drugi dzień świąt Bożego Narodzenia. Przewodniczący Rady KEP ds. Rodziny bp Śmigiel powiedział KAI, że odczytuje to jako szansę, gdyż w czasie Bożego Narodzenia pojawiają się w kościele także tzw. katolicy okazjonalni, czyli osoby, które z różnych powodów nie praktykują regularnie. Biskup toruński zapewnił pozostałych biskupów, aby na ile to możliwe, wykorzystali ten czas na rzecz rodziny. Podjęto też decyzję, że Niedziela Świętej Rodziny będzie w tym roku obchodzona jako ogólnopolski Dzień Modlitw w Intencji Małżeństw i Rodzin. Na każdej Mszy św. poruszana będzie tematyka życia rodzinnego, będzie to też okazja do odnowienia przyrzeczeń małżeńskich. Przygotowane zostaną specjalne materiały do wykorzystania.

Biskupi mówili również o 10. Światowym Spotkaniu Rodzin z Ojcem Św., które w przyszłym roku odbędzie się od 22 do 26 czerwca w Rzymie. Jego temat to „Miłość rodzinna jako powołanie i droga do świętości”. Tym razem, m.in. ze względu na pandemię, spotkanie to odbędzie się w nowej formule. W Rzymie uczestniczyć będą wyłącznie delegacje z poszczególnych krajów, a równolegle spotkania rodzin będą odbywać się w każdej diecezji na świecie.

Przeciwdziałanie pedofilii

Abp Wojciech Polak przedstawił pozostałym biskupom uwagi dotyczące międzynarodowej konferencji Kościołów Europy Środkowo-Wschodniej w zakresie zapobiegania wykorzystaniu seksualnemu osób małoletnich, która odbyła się we wrześniu w Warszawie. Uczestniczyło w niej ok. osób z 20 państw.

Poinformował, że Centrum Ochrony Dziecka w Krakowie zostało poproszone o koordynowanie współpracy międzynarodowej, która będzie realizowana między Kościołami, co jest efektem tej konferencji.

Prymas przedstawił też biskupom bieżące zagadnienia związane z pracą Biura Delegata KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży oraz pracę Fundacji św. Józefa, m.in. nowy program grantowy, który został już przedstawiony wszystkim koordynatorem na ich spotkaniu trzy tygodnie temu w Gnieźnie.

"Informowałem te biskupów, że - tak jak słyszeliśmy już w Rzymie - będą trwały prace: pierwsze triennium dokumentu "Vos estis lux mundi" kończy się w przyszłym roku i czekamy na informacje, że jako Konferencja Episkopatu będziemy też poproszeni o prace nad uwagami tego dotyczącymi. Jeżeli Stolica Apostolska o coś takiego poprosi, będziemy się starali zebrać takie uwagi i je przekazać" - dodał abp Polak.

- Ponieważ od promulgacji nowelizacji ostatnich wytycznych, które obowiązują w Kościele w Polsce, a więc od roku 2017 i 2019 (te wytyczne były opracowane w roku 2014) minęło już trochę czasu, a po tych nowelizacjach ukazały się jeszcze nowe dokumenty - Vademecum, czy wspomniany VELM, dlatego zapowiedziałem, że rozpoczniemy prace nad nowelizacją tych wytycznych. Po zakończeniu tych prac w przyszłym roku, przedstawimy też ich owoce Konferencji Episkopatu Polski, żeby [Episkopat] mógł też przyjąć tę nowelizacje i uzupełnienie o te dokumenty. Wypracowana też została cała struktura naszej pracy dotyczącej ochrony dzieci i młodzieży, która wymaga także nowelizacji w tych wytycznych" - wyjaśnił delegat KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży.

Misje

O zaplanowanych na przyszły rok najważniejszych inicjatywach misyjnych, w które zaangażowany będzie Kościół w Polsce, mówił podczas 390. zebrania plenarnego ks. Maciej Będziński, dyrektor krajowy Papieskich Dzieł Misyjnych.

22 maja będzie miała miejsce beatyfikacja Pauliny Jaricot, założycielki Papieskiego Dzieła Rozkrzewiania Wiary i Żywego Różańca. W przyszłym roku przypada też 400-lecie powołania Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów, 200-lecie powołania do życia Dzieła Rozkrzewiania Wiary i 100-lecie podniesienia do godności papieskiej Dzieła Misyjnego Dzieci, Dzieła Piotra Apostoła i Dzieła Rozkrzewiania Wiary.

Jak zaznaczył ks. Będziński, przyszły rok dla Papieskich Dzieł Misyjnych będzie szczególnie ożywiający. „Jubileusze mają nam przypomnieć, gdzie jest nasz początek. Bierze się on z chrztu świętego i jako uczniowie, misjonarze, jesteśmy powołani do tego, by głosić Ewangelię” - stwierdził.

We wrześniu przyszłego roku zwołany zostanie ponadto Misyjny Synod Dzieci. To odpowiedź na wezwanie papieża Franciszka do synodalności Kościoła i zaangażowania w poświęcony temu Synod Biskupów. „Chcemy wsłuchać się w głos dzieci, co nam podpowiedzą, w jaki sposób ewangelizować i co to znaczy być misjonarzem” - wyjaśnił ks. Będziński.

Klimat

Na Jasnej Górze poruszono także kwestie dotyczące troski o klimat. Gośćmi zebrania biskupów byli przedstawiciele Światorego Ruchu Katolików Na Rzecz Środowiska. Głos zabrał również minister Maciej Nowicki.

Omawiając misję Ruchu, podkreślono inspirowanie, towarzyszenie i wspieranie wspólnoty katolickiej do troski o „nasz wspólny dom”. Wymieniono trzy wymiary działalności - duchowy, stylu życia i publiczny. Zaprezentowano niektóre działania, takie jak Program Animatorów Laudato si’, Program Zielonych Parafii, Niedziela św. Franciszka czy konferencja Creatio continua. Podziękowano za utworzenie przy KEP zespołu ds. ochrony środowiska, poproszono o patronat KEP nad Niedzielą św. Franciszka oraz o kontakt z przedstawicielami diecezji.

– W ostatnich dekadach ruchy katolickie obniżyły swoją działalność w ochronie środowiska i ich miejsce zajęły ruchu niechrześcijańskie. Encyklika papieża Franciszka Laudato si’ byla impulsem do działania dla ludzi Kościoła, czego efektem jest między innymi Laudato si Movement, (grupujący ponad 900 organizacji), którego polskim oddziałem jest fundacja Światowy Ruch Katolików na rzecz Środowiska - powiedział w rozmowie z KAI minister Nowicki.

KEP powołała Zespół „Laudato si” w ramach Rady ds. Społecznych. Przewodniczącym został bp Tadeusz Lityński.

Zmiany w gremiach KEP

W czasie 390. zebrania plenarnego biskupi dokonali też zmian w kilku gremiach Episkopatu. Powołano m.in. przewodniczącego Komisji ds. Misji oraz Przewodniczącego Zespołu ds. Nowej Ewangelizacji. Został nim, w miejsce abp. Grzegorza Rysia pełniącego tę funkcję dwie kadencje, bp Artur Ważny, biskup pomocniczy tarnowski.

Nowym przewodniczącym Komisji ds. Misji w miejsce bp. Jerzego Mazura (był nim dwie kadencje) został biskup kielecki Jan Piotrowski. Z kolei nowym przewodniczącym Rady ds. Duszpasterstwa Młodzieży został bp Grzegorz Suchodolski w miejsce bp. Marka Solarczyka.