Jako czas godny zapamiętania, warto przytoczyć okres od 1 marca 1921 roku do 17 września 1939 roku. To właśnie w tym czasie w kościele św. Marcina odprawiane były Msze święte dla Polonii wrocławskiej. - To właśnie ten kościół w dwudziestoleciu międzywojennym był ostoją polskości. Był wyspą i oazą dla Polonii - mówił Andrzej Jerie, dyrektor Centrum Historii Zajezdnia, i dodał: - To byli ci, którzy w Niemczech, w III Rzeszy mieli odwagę mieszkać, jeszcze w niemieckim Wrocławiu. Mieli odwagę przyznawać się do swojej polskości, do swojego pochodzenia. Mieli odwagę mówić po polsku. Mieli odwagę nie wyrzec się swojego pochodzenia.

Pomocą w przetrwaniu na tych ziemiach, dla Polaków jako mniejszości narodowej w Niemczech, było pięć prawd Polaków. - Zostały ogłoszone właśnie 86 lat temu w Berlinie, 6 marca 1938 roku. Co to za prawdy? Widzą ja Państwo tutaj na tej tablicy.

Ks. Łukasz

Tablica, która została ufundowana właśnie przez sekcję dawnej Polonii Wrocławskiej. Przez Towarzystwo Miłośników Wrocławia. Tablica Pojawiła w roku 1995.

Andrzej Jerie podkreślił, że to dziedzictwo “Polonusów” było pielęgnowane i początkowo o całe archiwum dbało Towarzystwo Miłośników Wrocławia, a obecnie jest ono pod opieką Centrum Historii “Zajezdnia”. -Staramy się trochę przejmować tą pałeczkę podtrzymywania tradycji, mówienia, pamiętania o tych, którzy tutaj, w przedwojennym Breslau, po polsku mówili, czuli i myśleli - zaznaczył A. Jerie, dodając: - Stworzyliśmy aplikację “Być Polakiem w Breslau”. Dzięki tej aplikacji można zrobić samemu spacer po Wrocławiu kilkoma ścieżkami tematycznymi. To ścieżka Polonii Wrocławskiej, ścieżka wrocławskich harcerzy i trasa wspomnieniami Rudolfa Tauera.

Obecny na wydarzeniu Jacek Protasiewicz, wicewojewoda dolnośląski zaznaczył, że Polonia wrocławska musiała wykazywać się odwagę i miłością do Ojczyzny. - Nasza obecność tutaj jest wyrazem hołdu dla tych, którzy mieli odwagę sformułować te piękne prawdy Polaków.

Każdy z nas, a zwłaszcza wy, droga młodzieży, możecie sobie znaleźć któreś z tych praw, które będzie wam bardzo odpowiadać. To jest autentyczne wyznanie szacunku i miłości do Ojczyzny i drugiego Polaka - zaznaczył.

Od podziękowania szkołom - wychowawcom i uczniom, rozpoczęła swoje przemówienie Ewa Skrzywanek, dolnośląska kurator oświaty, która od wielu lat troszczy się o pamięć o przedwojennej Polonii wrocławskiej. - Gdyby nie działanie szkół noszących imię przedwojennej Polonii wrocławskiej, zaangażowaniu dyrektorów i nauczycieli tych szkół, związku, który przed wielu laty udało się nam powołać, gdyby nie działania harcerzy, ta pamięć prawdopodobnie by zniknęła - zaznaczyła Ewa Skrzywanek i dodała: -Przedwojenna Polonia wrocławska w kościele św. Marcina, kiedy już było bardzo ciężko, nie tylko się modliła, ale też spotykała i czerpała otuchę z tego miejsca. Tutaj się spotykali, a po kościele wychodzili na majówki, na uroczystości, przychodzili do cukierni na pl. Bema. Lata 30-te XX wieku dla Polonii były niezwykle trudne. Polacy byli szykanowani i prześladowani. Harcerze nie mogli chodzić po ulicach Breslau w mundurze polskim. Byli za to bici. Chciałabym bardzo i w to mocno wierzę, że te Prawdy Polaków będą znane we wszystkich wrocławskich szkołach,

A wśród nich hasło: Polak Polakowi bratem, jest chyba jednym z najważniejszych, abyśmy się lubili. Możemy się kłócić, ale abyśmy się wspierali i robili to dobrze i mądrze. To ważne, abyśmy kochali naszą wspaniałą Ojczyznę, ten piękny kraj, jakim jest Polska. Bo ci Polacy mieszkający tutaj wtedy bardzo do Polski tęsknili.

Stricte historyczną przemowę miał Kamil Dworaczek, dyrektora Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej we Wrocławiu. – Ta grupa nie wyrzeka się swojej tożsamości, swoich poglądów, czego przykładem jest właśnie pięć prawych Polaków pod nazwą Rodła. To był akt wielkiej odwagi i poświęcenia w imię wartości w tym wypadku właśnie polskości - zaznaczył dyrektor IPN Wrocław i dodał: - Możemy z dużą uproszczeniem mówić o starej i nowej Polonii, ponieważ przyjeżdżają tutaj nie z własnej woli, ale do przymusowej pracy. Byli nie tylko w Breslau, ale także w całej III Rzeszy. Przyjeżdżają tutaj powstańcy, cywilni mieszkańcy Warszawy, którzy są siłowo zatrudnieni w niemieckim przemyśle. Stara Polonia przyszła z pomocą właśnie tym ludziom, którzy we Wrocławiu się pojawiają.

Wśród przemawiających był także Mateusz Wylęga, zastępca komendanta Hufca ZHP im. Polonii Warszawskiej. - Prawdy Polaków, które powstały na tym pierwszym kongresie, są aktualne także dzisiaj. Chciałbym, żeby przyświecały one nam wszystkim, bo one są bardzo ważne, szczególnie w tych trudnych czasach, w których nam przyszło być. Ja jako reprezentant Hufca mogę obiecać, że dokładamy wszelkich starań, aby mówić o Polonii wrocławskiej. Jest to dla nas niezmiernie ważne - mówił.

Jako ostatni przemawiał Marek Mutor, wicedyrektor ds. rozwoju Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. - Już wiele lat temu wybrałem sobie jedną z prawd, która była mi bliska - “Polak Polakowi bratem”. Chyba teraz nastały takie czasy, że to hasło jest najważniejsze. Mamy się różnić, ale mamy być razem, mamy być niczym rodzina. Musimy pamiętać, aby nie zabić tego braterstwa, tej solidarności, które mamy przy różnych akcjach, które się pojawiają, tego takiego czegoś, co jest głęboko w nas i nie dajmy sobie tego odebrać, bo jeśli uwierzymy, że jesteśmy dwoma narodami, to koniec, to już nas nie ma - zaznaczył.

Uroczystość zorganizował Ośrodek Pamięć i Przyszłość, czyli Centrum Historii Zajezdnia we współpracy z Wrocławskim Centrum Doskonalenie Nauczycieli, a także z Towarzystwem Miłośników Wrocławia.